گلیوبلاستوما یک نوع سرطان مغز تهاجمی است که به سرعت پیشرفت کرده و اغلب نسبت به درمان مقاوم است. شایع ترین داروی شیمی درمانی که برای درمان گلیوبلاستوما به کار گرفته می شود، تموزولاماید است که گویا دیگر چندان کاربردی ندارد. اما سوالی که پیش می آید این است که آیا می توان از داروهای بالینی رایج برای درمان این بیماری استفاده نمود؟
کار تموزولاماید ( TMZ) اصلاح DNA است، به طوری که مانع از بیان پروتئین های خاصی می شود که باعث رشد و گسترش تومورها می شوند اما، برخی از سلول های سرطان مغز تهاجمی قادرند در برابر عملکرد TMZ مقاومت کنند. این بدان معنی است که اثر بخشی دارو اغلب کاهش یافته، و این امر بر میزان بقاء بیمار تأثیر می گذارد. اما مطالعه ای که به تازگی توسط محققان دانشگاه شیکاگو در ایلینوی انجام شده پرده از این راز بر می دارد.
استازولامید ( تحت نام تجاری دیاموکس) – دارویی که معمولا برای درمان کسالت ارتفاع و دیگر مشکلات بهداشتی مانند آب سیاه و حتی تشنج استفاده می شود – ممکن است مقاومت سلول های گلیوبلاستوما را کاهش داده و، در نتیجه باعث تشدید اثر TMZ.شود. دکتر بختیار یمینی، رئیس ارشد این مطالعه، در این خصوص توضیح می دهد که اگر یافته های جدید مستدل باشند، استازولامید یک درمان بسیار مفید خواهد بود، زیرا این دارو ارزان و دسترسی به آن نیز آسان است و عوارض جانبی بسیار اندکی دارد. نتایج یافته های این محققان هم اکنون در مجله Science Translational Medicine منتشر شده است. تیم تحقیقاتی دریافتند که بیماران مبتلا به این نوع سرطان مغز تهاجمی، که در برابر درمان TMZ مقاوم هستند، اگر سطح بالایی از CLL / لیمفوما ۳ B ( BCL-3)، را داشته باشند قادر به مقابله با داروهای دریافتی پس از شیمی درمانی خواهند بود.
BCL-3 ، TMZ را با فعال شدن کربنیک آنهیدراز II، آنزیمی که از سلول های تومور محافظت می کند، مسدود نموده و اجازه می دهد تا تومور بتواند به فعالیت خود ادامه دهد. تیم با استفاده از یک مدل گلیوبلاستوما موشی، تاثیر استازولامید را آزمایش کرد تا ببیند که آیا این دارو به نوبه خود فعالیت کربنیک آنهیدراز را محدود می کند و TMZ را قادر می سازد تا کار خود را انجام دهد یا خیر . کتر پامینی در این خصوص توضیح می دهد: “ما این استراتژی درمانی ترکیبی را در چند مدل حیوانی آزمایش کردیم.” محققان با استفاده از این استراتژی، برخی از موش های مبتلا به گلیوبلاستوما را درمان نمودند، در حالی که زمان بقای سایر حیوانات بعد از درمان ترکیبی ۳۰-۴۰ درصد افزایش یافت.
به همین دلیل استازولامید ، به عنوان یک مهارکننده کربنیک آنهیدراز شناخته شد و لذا تیم بران شد تا تاثیر آن را بر روی بیماران انسانی مبتلا به گلیوبلاستوما جستجو کند. در تحقیقات اولیه خود، دکتر پامینی و تیم تحقیقاتی اش دریافتند افرادی که سطح BCL-3 پایین تری دارند بعد از درمان با TMZ نسبت به سایر بیمارانی که سطوح بالاتری از این پروتئین در آن ها یافت می شود، میزان بقای طولانی تری را نشان می دهند. “یکی از ویژگی های مهم پیش بینی کننده هایی مانند BCL-3 این است که آن ها حاوی اطلاعات مهمی هستند. در واقع آنها می توانند مسیرهایی را برای بهبود پاسخ به درمان پیدا کنند. بنابراین، با نگاه کردن به مکانیزم های BCL-3، دانشمندان در نهایت توانستند استازولامید را به عنوان یک مهار کننده ی کربنیک آنهیدراز ، که می تواند اثر TMZ را تشدید کند در نظر بگیرند.
نویسندگان در ادامه ی سخنانشان افزودند که اطلاعات ما، نشان می دهد که “القای [کربنیک آنهیدراز II ] توسط TMZ در تعدیل پاسخ به درمان بسیار مهم است.” دکتر پامینی و همکارانش پیشنهاد نمودند که در آینده یک کارآزمایی بالینی تصادفی انجام شود تا مشخص شود که آیا آزمایش BCL-3 می تواند نشان دهد که کدامیک از بیماران به بهترین وجه ممکن با TMZ درمان می شوند و کدامیک مقاومت در برابر درمان را نشان می دهند.
محققان امیدوارند که ترکیبی از TMZ و استازولامید بتواند در نهایت باعث افزایش اثربخشی درمان بیمارانی با سطوح بالای BCL-3 شود. لذا این تیم در حال برنامه ریزی آزمایشات بالینی لازم هستند و به دنبال جذب شرکت کنندگان مد نظر خود می باشند.