-
پژوهشگران زيست‌پزشكي ادعا مي‌كنند كه اختلال وسواس فكري ـ عملي (OCD) ، يك بيماري مغزي است. چهار نوع شواهد براي اين ديدگاه وجود دارد:
بیماران دچار اختلال وسواسي ـ جبري افراد عاقل و سالمي هستند كه كارهاي جنون‌آميزي انجام مي‌دهند. اختلال وسواس فكري ـ عملي از دو جزء تشكيل مي‌شود كه ما آن را از آنها گرفته‌ايم، وسواس‌هاي فكري و وسواس‌هاي عملي، وسواس‌هاي فكري، افكار، تصورات يا تكانه‌هاي تكراري هستند كه هشياري را اشغال مي‌كنند، اغلب نفرت انگيزند ، و كنارگذاشتن يا كنترل كردن آنها بسيار دشوار است.
بیمار مي‌داند كه افكار، زاييده ذهن او هستند و از خارج به او تحميل نشده‌اند. وسواس‌هاي عملي، پاسخ‌هايي هستند كه به افكار وسواسي داده مي‌شوند.
اين وسواس‌ها شامل تشريفات مقرراتي (مثل شستن دست يا وارسي يا پاك كردن) يا اعمال ذهني (نظير شمردن يا دعا كردن يا تكرار بي‌صداي كلمات) هستند كه شخص احساس مي‌كند مجبور به انجام آنها در پاسخ به وسواس فكري است. هدف وسواس‌هاي عملي پيشگيري يا كاهش پريشاني و يا جلوگيري از رويدادهاي هولناك است.
وسواس‌هاي فكري و افسردگي باليني اغلب اوقات در يك شخص واحد نمايان مي‌شوند، كه در اين صورت آنها را اختلال‌هاي هم‌آيند مي‌نامند.
به‌طور كلي، زنان احتمالاً ۲ برابر مردان آسيب‌پذيز در برابر OCD هستند، اما مردان بيشتر اعمال اجباري داشته، درحالي كه زنان افكار وسواسي دارند . شروع آن در كودكي و اوایل نوجواني در پسرها، اما در دخترها، شروع اختلال در اوايل بزرگسالي است
گروه بیماری:اضطراب
علائم وقتي بيدار شدم احساس كردم خيلي داغ هستم.
A . وجود فكر وسواسي يا عمل وسواسي. فكر وسواسي به طوريكه با (۱)، (۲)، (۳) يا (۴) تعيين مي‌شوند:
۱) افكار، تكانه‌ها، يا تصاوير ذهني تكراري و مقاوم كه زماني در طول اختلال براي شخص، مزاحم و نامتناسب شمرده مي‌شوند و اضطراب و ناراحتي بارز به وجود مي‌آورند.
۲) افكار، تكانه‌ها، و تصاوير ذهني فقط نگراني ساده در مورد مسائل زندگي واقعي نمي‌باشند.
۳) شخص مي‌كوشد اين افكار يا تكانه‌ها را ناديده بگيرد يا از ذهن خود كنار بزند يا آنها را با عمل يا فكر ديگري خنثي كند.
۴) شخص واقف است كه افكار، تكانه‌ها يا تصاويز ذهني وسواسي حاصل ذهن خود او هستند (نه مثل «تزريق به افكار» از خارج تحميل نمي‌شوند).
اعمال وسواسي به‌طوري كه با (۱) يا (۲) تعيين مي‌شوند:
۱) رفتارهاي تكراري (مثل شستن دست‌ها، منظم كردن و وارسي) يا اعمال ذهني مكرر (مثل دعا، شمارش، تكرار كلمات به آرامي) كه شخص احساس مي‌كند در پاسخ به افكار وسواسي، يا مطابقت با اصولي كه فرد ناگزير از انجام دقيق آنها است، مجبور است آنها را انجام دهد.
۲) رفتارها يا اعمال ذهني براي خنثي سازي يا پيشگيري از ناراحتي يا وقوع يك اتفاق يا رويداد ترسناك طرح‌ريزي مي‌شود، معهذا اين رفتارها يا اعمال ذهني رابطه‌اي واقع‌گرايانه با آنچه قرار است خنثي شده يا پيشگيري شود ندارد، يا آشكارا افراطي است.
B . زماني در طول اختلال، شخص به افراطي يا غيرمنطقي بودن افكار و اعمال وسواسي وقوف پيدا كرده است. توجه: اين موضوع در مورد كودكان ممكن است صدق نكند.
C . افكار و اعمال وسواسي ناراحتي شديدي ايجاد مي‌كنند: وقت‌گير هستند (بيش از ۱ ساعت در روز وقت مي‌گيرند). يا به‌طور قابل ملاحظه در برنامه‌هاي معمول، عملكرد شغلي، يا فعاليت‌هاي اجتماعي و روابط با ديگران تداخل مي‌نمايد.
D . اگر يك اختلال محور I ديگر وجود داشته باشد، محتوي افكار و اعمال وسواسي محدود به آن نيست (مثل اشتغال ذهني با غذا در اختلال خوردن، كندن مو در تريكوتيلومانيا، نگراني در مورد ظاهر در اختلال بدريخت‌انگاري بدن؛ اشتغال ذهني با داروها در اختلال مصرف مواد؛ اشتغال ذهني با ابتلا به يك بيماري جدي در خود بيمارانگاري؛ يا نشخوار ذهني با احساس گناه در صورت وجود اختلال افسردگي اساسي؛ اشتغال ذهني به تمايلات جنسي يا تخيلات در صورت وجود پارافيليا.
E. اختلال ناشي از تأثير مستقيم يك ماده (مثل داروهاي نسخه شده يا مورد سوءمصرف) يا اختلال طبي عمومي نمي‌باشد. منبع: APA، DSM-TV، ۱۹۹۴
علل ۱. مي‌تواند تا حدي ارثي باشد
۲. گاهي اختلال به دنبال يك تجربة آسيب‌زا به‌وجود مي‌آيد(افرادي كه تجاوز جنسي را تجربه كرده‌اند)
۳. هنگامی که دچار نوعي فروپاشي عصبي میشوند.
سه ديدگاه نظري وجود دارد:
روان‌پويشي
اميال و تعارض‌هاي قدرتمند و فجيع كه سركوب شده و تهديد به وارد شدن به هشياري شده‌اند، فرد را در معرض وسواس‌هاي فكري قرار مي‌دهند و پذيرش دفاع جابجايي و جانشين سازي، نزديك‌ترين مكانيزم را براي تسكين فراهم مي‌آورد
شناختي ـ رفتاري
• پيشينة افسردگي، خاك حاصلخيزي براي اختلال وسواسي فكري ـ عملي است.
• با تسكين دادن موقتي اضطراب تقويت مي‌شود
زيست پزشكي
پژوهشگران زيست‌پزشكي ادعا مي‌كنند كه اختلال وسواس فكري ـ عملي (OCD) ، يك بيماري مغزي است. چهار نوع شواهد براي اين ديدگاه وجود دارد:
• علائم عصب‌شناختي(OCD درست بعد از آسيب مغزي ايجاد مي‌شود و همچنین با اختلال‌هاي عصب‌شناخت ديگری چون صرع نيز هم‌آيند است)
• نابهنجاري‌هاي اسكن مغزي( زیاد بودن فعالیت مناطق مغزي چون هستة دمي ، كرتكس حدقه‌اي
پيشاني، و كرتكس كمربندي )
• محتواي بدون وسواس‌هاي فكري و عملي
• داروی مؤثر (كه برای درمان است)
عوارض كلومي پرآمين دارويي عالي نيست. تقريباً نيمي از بيماران به خاطر عوارض جانبي آن، از جمله، خواب آلودگي، يبوست، و از دست دادن ميل جنسي، آن را مصرف نمي‌كنند. نشانه‌هاي آنها كاهش مي‌يابند، اما آثار افكار وسواسي معمولاً باقي مي‌مانند
تست تشخیص:
اين پرسشنامه سه مؤلفة اصلي اختلال‌هاي وسواسي فكري ـ عملي را مجزا مي كند؛ نظافت، وارسي و ترديد. اينها پاسخ‌هايي است كه بيماران مبتلا به اختلال وسواسي ـ عملي به اين پرسشنامه دادند.
مؤلفه‌هاي اختلال وسواس فكري ـ عملي پاسخ بيمار نظافت
۱ـ من زياد نگران نظافت نيستم.
۲ـ من به خاطر احتمال آلودگي، از تلفن‌هاي عمومي استفاده نمي‌كنم.
۳ـ من مي‌توانم بي‌درنگ از توالت‌هاي خوب نگهداري شده استفاده كنم.
۴ـ من صبح‌ها وقت نسبتاً زيادي را صرف شستن دست و صورتم مي‌كنم. غلط
وارسي
۱ـ من اغلب مجبورم چيزها ( گاز، شيرآب. درها) را بيش از يك بار وارسي كنم.
۲ـ من نامه‌ها را قبل از پست كردن چندين بار از نو وارسي مي‌كنم.
۳ـ من اغلب گرفتار افكار ناخوشايند مي‌شوم و به سختي مي‌توانم از شر آنها خلاص شوم.
ترديد ـ وجدان
۱ـ من وجدان بسيار سختگيري دارم.
۲ـ من معمولاً دربارة كارهاي ساده‌اي كه هر روز آنها را انجام مي‌دهم، ترديد جدي دارم.
۳ـ هيچ يك از والدين من در طول دوران كودكي‌ام خيلي سختگير نبودند.
عوارض كلومي پرآمين دارويي عالي نيست. تقريباً نيمي از بيماران به خاطر عوارض جانبي آن، از جمله، خواب آلودگي، يبوست، و از دست دادن ميل جنسي، آن را مصرف نمي‌كنند. نشانه‌هاي آنها كاهش مي‌يابند، اما آثار افكار وسواسي معمولاً باقي مي‌مانند
تست تشخیص:
اين پرسشنامه سه مؤلفة اصلي اختلال‌هاي وسواسي فكري ـ عملي را مجزا مي كند؛ نظافت، وارسي و ترديد. اينها پاسخ‌هايي است كه بيماران مبتلا به اختلال وسواسي ـ عملي به اين پرسشنامه دادند.
مؤلفه‌هاي اختلال وسواس فكري ـ عملي پاسخ بيمار نظافت
۱ـ من زياد نگران نظافت نيستم.
۲ـ من به خاطر احتمال آلودگي، از تلفن‌هاي عمومي استفاده نمي‌كنم.
۳ـ من مي‌توانم بي‌درنگ از توالت‌هاي خوب نگهداري شده استفاده كنم.
۴ـ من صبح‌ها وقت نسبتاً زيادي را صرف شستن دست و صورتم مي‌كنم.
وارسي
۱ـ من اغلب مجبورم چيزها ( گاز، شيرآب. درها) را بيش از يك بار وارسي كنم.
۲ـ من نامه‌ها را قبل از پست كردن چندين بار از نو وارسي مي‌كنم.
۳ـ من اغلب گرفتار افكار ناخوشايند مي‌شوم و به سختي مي‌توانم از شر آنها خلاص شوم.
ترديد ـ وجدان
۱ـ من وجدان بسيار سختگيري دارم.
۲ـ من معمولاً دربارة كارهاي ساده‌اي كه هر روز آنها را انجام مي‌دهم، ترديد جدي دارم.
۳ـ هيچ يك از والدين من در طول دوران كودكي‌ام خيلي سختگير نبودند.
روش درمان دارو درماني
داروي آنافرانيل (كلويي پرآمين)، مهاركننده جذب مجدد سروتونين (SRI)که داروي قوي ضدافسردگي است.
SSRI’s (مهاركننده‌هاي جذب مجدد سروتونين) شامل فلئوكزتين (پروزاك)، فلوكسامين (لوواكر) سرترالين (زولوفت )، و پاركستين (پاكسيل ) از پلاسيبو بسيار بهتر بر روي OCD تأثير مي‌گذارند.
نشانه‌هاي OCD را در بسياري از بيماران OCD تسكين مي‌دهد. . پژوهشگران پيشنهاد كرده‌اند كه اين داروها موجب كاهش فعاليت سروتونين شده و تاحدي بهبودي را تبيين مي‌كند
درمان رفتاري
تركيبي از سه شيوة رفتار درماني
– جلوگيري از پاسخ
– غرقه‌سازي
– سرمشق‌گيري
در درمان اختلال وسواسي فكري ـ عملي به‌كار رفته‌اند
اين شيوه‌ها براي درمان بيماري كه به صورت وسواسي فكر مي‌كرد ممكن است آلوده به ميكروب‌ها باشد و در نتيجه روزي چهارساعت را صرف شستن خودش مي‌كرد، به‌كار برده شدند. در جريان درمان، او ابتدا ديد كه درمانگر خودش را به كثيفي آلوده كرد (سرمشق‌گيري)، بعد او را ترغيب كرد كثيفي و گردوخاك را از تنش پاك كند (غرقه‌سازي) و بدون اينكه دستهايش را بشويد آن را تحمل كند. (جلوگيري از پاسخ) بعد از ده جلسه كه بيمار خودش را كثيف كرد و بدون شستن دستهايش صرفاً آنجا نشست، افكار آلودگي كاهش يافته و تشريفات شستن از آن پس در زندگي روزانه او واقع نشدند.
(۱) با نشان دادن اين موضوع به بيمار كه هيچ رويداد ناگواري در موقعيتي كه از آن مي‌ترسد اتفاق نخواهد افتاد (خاموشي پاولفي)
(۲) با نشان دادن اين موضوع به بيمار كه حتي در صورت انجام ندادن تشريفات، هيچ رويداد ناگواري رخ نخواهد داد (خاموشي وسيله‌اي وسواس عملي)منجر به درمان میشود.