-
رینیت حاد ویروسی، یا سرماخوردگی شایع‌ترین علت رینیت حاد است. احتمالا سرماخوردگی شایع‌ترین بیماری عفونی انسان است. مستعدترین گروه سنی کودکان کمتر از۵ سال هستند. این استعداد تا سن ۱۸ سالگی به تدریج‌کم‌تر شده، سپس ثابت میماند.
احتقان بینی واژه‌ای که بیماران برای توصیف احساس‌ناخوشایند پری و سنگینی بینی و ناحیه میانی صورت به‌کار میبرند، همیشه همراه یافته‌های بالینی خاصی نیست‌که معاینه کننده بتواند مشاهده کند.
رینیت حاد ویروسی
رینیت حاد ویروسی، یا سرماخوردگی شایع‌ترین علت رینیت حاد است. احتمالا سرماخوردگی شایع‌ترین بیماری عفونی انسان است. مستعدترین گروه سنی کودکان کمتر از۵ سال هستند. این استعداد تا سن ۱۸ سالگی به تدریج‌کم‌تر شده، سپس ثابت میماند. یک فرد به طور متوسط ممکن است ۳-۵ بار در سال دچار سرماخوردگی شود. تماس‌ها و عوامل محیطی در این ابتلا مؤثرند. ایمنی نسبت به بیماری تقریبا یک ماه دوام دارد.
تعداد بیشماری از ویروس‌های تنفسی میتوانند بینی را تحت تأثیر قرار دهند و سبب احتقان همراه با درد میان صورت و ترشحات آبکی شوند. اشک ریزی بیش از حد و قرمزی چشم‌ها نیز ممکن است دیده شود. این بیماری معمولا خودبه‌خود بهبود می یابد و باید از درمان‌های شدید اجتناب کرد. استفاده از داروهای ضد احتقان خوراکی یا موضعی سبب بهبود تنفس و کم شدن ترشحات بینی میشود. در بیمارانی که ترشحات غلیظ دارند، استفاده ازمواد موکولیتیک یا محلول‌های نمکی کمک کننده است. دریک سرماخوردگی بدون عارضه نیازی به تجویزآنتی بیوتیک نیست. بهتر است در چند روز اول که احتمال‌سرایت بیماری وجود دارد، از تماس با بیمار اجتناب شود.
رینیت آلرژیک
رینیت آلرژیک شایع‌ترین تظاهر آلرژی مجرای تنفسی فوقانی است. ممکن است فصلی یا دایمی باشد. رینیت آلرژیک فصلی اغلب ناشی از گرده درختان، علف‌های هرز و چمن است، در حالی که رینیت آلرژیک دایمی اغلب ناشی از مایت گرد و خاک و زوائد حیوانات است. قارچ‌های معلق میتوانند هر دو نوع رینیت آلرژیک را ایجاد کنند. حداکثر علایم رینیت آلرژیک فصلی بستگی به منطقه جغرافیایی دارد، ولی در فاصله بین اواخر بهار واوایل پاییز رخ میدهند.
در معاینه بالینی، شاخک‌های بینی رنگ پریده یا کبود و ورم کرده همراه با پوشش مخاطی نازک و روشن است. گاه ممکن است شاخک‌ها قرمز و متورم باشند. بیماران ممکن‌است “چشم کبود آلرژیک” داشته باشند، تیره شدن زیرچشم‌ها در نتیجه استاز وریدی ناشی از التهاب آلرژیک ملتحمه، در بافت‌های نازک پلک‌هاست. ممکن است‌کودکان در قسمت تحتانی بینی، چین‌های افقی داشته باشند که به دلیل مالش مداوم و پیدایش اسکار متعاقب آن، در این ناحیه است. انسداد مزمن بینی در دوران‌کودکی، سرانجام منجر به تنفس دهانی و “قیافه آدنوئیدی” تیپیک میشود.
علایم رینیت آلرژیک عبارتند از: احتقان بینی، آب ریزش‌آبکی بینی، عطسه، خارش بینی، التهاب ملتحمه، اشک‌ریزش، خارش کام و ترشحات پشت بینی. همچنین ممکن‌است بیماران احساس بیحالی و ضعف داشته باشند. تشخیص افتراقی شامل رینیت وازوموتور، رینیت هورمونی، رینیت هورمونی، سرماخوردگی، سینوزیت و برخی ضایعات ساختمانی که منجر به انسداد بینی میشوند مانند انحراف‌تیغه بینی، هوادار شدن غیرطبیعی شاخک میانی بینی، هیپرپلازی آدنوئید، جسم خارجی بینی وتومورهای بینی و نازوفارنکس است. عوارض رینیت‌آلرژیک عبارتند از: افیوژن گوش میانی، سینوزیت، هیپرپلازی آدنوتونسیلار، هیپرپلازی لوزه‌های زبانی، گلودرد، پولیپ‌های سینوس‌های پارانازال و موکوسل.
در رینیت آلرژیک، ترشحات آبکی است و حاوی ائوزینوفیل (در آلرژی استنشاقی) یا ماست‌سل (در آلرژی غذایی) است. استفاده از آنتیهیستامین‌ها، ضد احتقان‌ها و محلول‌های نمکی بینی مفید است. استفاده از اسپری کرومولین سدیم موضعی که دگرانولاسیون ماست سل‌های حساس شده را مهار میکند، در درمان برخی از بیماران‌دچار رینیت آلرژیک، کمک میکند. در تعدادی از بیماران با علائم مزمن، از اسپری های استرویید موضعی استفاده می شود. در برخی موارد رینیت‌آلرژیک مزمن، ممکن است به علت تغییرات غیر قابل‌برگشت مخاطی، مخاط شاخک تحتانی به طور دایمی ملتهب و مسدود کننده شود. در این بیماران برای برقراری مجدد راه هوایی بینی ممکن است جراحی بر روی قسمتی ازشاخک تحتانی انجام شود تا حجم این شاخک کمتر شود. بهتر است یادآور شویم که‌مهم‌ترین جنبه درمان اختلالات آلرژیک، حذف عامل‌حساسیت‌زا از محیط زندگی بیمار است.
رینیت وازوموتور
این بیماری با گرفتگی و آبریزش بینی مشخص‌میشود. در این بیماران محرک‌های غیر اختصاصی مانند بوی عطر و ادوکلن، تغییرات دمای هوا، عوامل هیجانی وعصبی و بسیاری از محرک‌های دیگر ممکن است باعث‌شروع علایم شوند. بر خلاف رینیت آلرژیک در این‌بیماران الف) خارش وجود ندارد و عطسه کمتر دیده‌میشود و ب) در معاینه مخاط بینی، شاخک‌های بینی قرمزرنگ هستند. پاتوژنز این نوع رینیت را فعالیت بیش ازحد پاراسمپاتیک در بینی میدانند که موجب پایین آمدن‌آستانه‌های تحریکی میشود.
ورزش، اجتناب از محرک‌ها به ویژه دود سیگار، گرم‌نگهداشتن پاها و سر، خنک بودن هوای تنفسی وشست‌وشو با محلول‌های نمکی از مواردی هستند که دربهتر شدن علایم بیمار کمک میکنند.
رینیت هورمونی
اختلالات غدد درون‌ریز ممکن است منجر به گرفتگی بینی شوند. در سه ماهه دوم و سوم حاملگی به دلیل‌تاثیرات هورمون‌های استروژن و پروژسترون احتقان بینی ایجاد میشود.
پروژسترون همان گونه که بافت رحم را پرخون‌میکند، بینی را نیز پرخون میکند. درست پیش از شروع دوره عادت ماهانه گرفتگی و آبریزش بینی ممکن است باعث تصور سرماخوردگی در خانم‌ها شود. هیپوتیروئیدی به دلیل کم کردن فعالیت سمپاتیک بینی موجب رینیت مشابه رینیت وازوموتور میشود. دیابت کنترل نشده نیزموجب رینیت میشود.
رینیت دارویی
تشخیص رینیت دارویی در ارزیابی انسداد بینی بسیارپر اهمیت تلقی میشود. این حالت با استفاده بیش از حدقطره‌های ضد احتقان بینی ایجاد میشود. بیماری که‌احتقان بینی دارد، در ابتدا با استفاده از قطره‌های آلفا آدرنرژیک مانند فنیل‌آفرین و نفازولین بهبود می یابد. با وجود این استفاده طولانی و زیادی آن ـ به مدت چندین‌هفته ـ سبب پدیده ریباند میشود که در این حالت پس ازبرطرف شدن اثر قطره بینی، عروق شاخک‌ها به طورجبرانی گشاد میشوند، یعنی پس از یک تسکین موقتی، بینی بیش‌تر از حالت اولیه دچار احتقان میشود. در هربیماری که از انسداد بینی شکایت دارد و دلیل واضحی برای آن پیدا نمیشود، باید در مورد مصرف طولانی قطره‌های بینی پرسش شود. درمان شامل قطع قطره‌های ضد احتقان و استفاده از محلول‌های نمکی، استروئیدهای سیستمیک یا موضعی و ضد احتقان‌های خوراکی است. برای پیشگیری از این حالت لازم است برای هر بیماری که‌قطره ضد احتقان تجویز میشود، توضیح داده شود که این‌قطره‌ها را بیش از سه روز استفاده نکند.
در هر روز بینی و سینوس‌ها ۵۰۰-۱۰۰۰ میلی لیترمایع مخاطی تولید میکنند. همه بیماران باید آگاه باشندکه مقاومت تنفسی بینی تحت تأثیر تغییرات هورمونی، احساسی و محیطی قرار میگیرد و ترشح، انسداد واحتقان دوره‌ای، غیرطبیعی نیست، در نتیجه جهت‌بهبود این پدیده‌های طبیعی، نباید از ضد احتقان‌هااستفاده کرد.
داروهای خوراکی نیز میتوانند موجب ایجاد رینیت شوند. داروهای ضد فشار خون مانند رزپین، متیل دوپا،پرازوسین، پروپرانولول با تخلیه نوراپی نفرین موجب غلبه پاراسمپاتیک بر سمپاتیک میشوند. داروهای ضد تیروئید وکنتراسپتیوها نیز به دلیل اثر هورمونیشان موجب گرفتگی بینی میشوند. آسپرین با مهار سنتز پروستاگلاندین‌ها و افزایش لکوترین‌ها در افراد مستعد علاوه بر برنکواسپاسم موجب رینیت نیز میشود. داروهای اعصاب و روان مانند تیوریدازین، کلردیازپوکساید، آمیتریپتیلین و پرفنازین نیزجزء فهرست داروهای دخیل در ایجاد رینیت هستند.
رینیت ناشی از آلودگی های محیطی
آلودگی هوا، دمای بالا و رطوبت کم هوای محیط سرپوشیده علل شایع احتقان بینی هستند. بسیاری ازبیماران به آسیب ناشی از سیگار و سایر آلاینده‌ها مستعدند. این مسأله به ویژه در زمستان و برای افرادی بامحیط کاری بیش از حد گرم شده، مصداق پیدا میکند. اگرتغییرات محیطی امکان‌پذیر نباشد، به فرد پیشنهاد میشود که جهت تأمین رطوبت مخاط بینی، از قطره یا محلول نمکی استفاده کند.
رینیت آتروفیک
رینیت آتروفیک وضعیتی ایدیوپاتیک است که در آن‌مخاط بینی رنگ پریده است و آتروفی بافت‌های زیرمخاطی مشهود است. با وجود گشادتر از حد طبیعی بودن‌بینی، بیمار از گرفتگی بینی شکایت دارد. اغلب به همراه دلمه بستن بینی، بوی بد و متعفن به نام ازن وجود داردکه ممکن است آزار دهنده‌ترین شکایت بیمار باشد. درمعاینه دلمه‌های سبز و زردی وجود دارد که با اگزودایچرکی سطحی همراه هستند. به دلیل گشادی بیش از حد بینی، اغلب از راه بینی، حتی نازوفارنکس را می توان به‌سهولت مشاهده کرد. شاخک های بینی نازک و آتروفیک هستند.
شستشوی بینی با استفاده از محلول نمکی حاوی آنتی بیوتیک یا مواد روغنی سبب تسکین علایم میشود. در برخی از بیماران اقدامات جراحی جهت تنگ کردن راه هوایی بینی در بهبود علایم مؤثر است.
منبع: بهداشت نیوز