مراقبت های پس از زایمان طبیعی در خانه را می‌توان در سه دسته مراقبت‌های بهداشتی-پزشکی، مراقبت‌های تغذیه‌ای و مراقبت‌های روحی-روانی دسته‌بندی کرد. به طور کلی وضعیت یک خانم پس از زایمان یک وضعیت شکننده، حساس و بسیار آسیب‌پذیر است. چنانچه مراقبت‌های لازم از او به خوبی انجام نشود، او را با بحران‌های سختی روبه رو خواهد کرد. در این مطلب سعی داریم به تمام مراقبت های پس از زایمان طبیعی در خانه اشاره کنیم. مراقبت‌هایی که از حوزه وظایف بیمارستان و پزشک و پرستار خارج است و خودِ مادر و اطرافیان او باید این مراقبت‌ها را انجام دهند.
مراقبت های بهداشتی پس از زایمان طبیعی در خانه
از آنجا که زایمان طبیعی، زایمان به روش واژینال و از طریق کانال طبیعی زایمان است، شکل مراقبت‌های بهداشتی که نیاز دارد با زایمان سزارین متفاوت است. از جمله مراقبت‌های ضروری بعد از زایمان طبیعی از قرار زیر هستند:
مراقبت از بخیه ناحیه پرینه
اگر در زایمان طبیعی ناحیه پرینه برش خورده و بخیه شده باشد، نیاز به مراقبت خاص‌تر و دقیق‌تری دارد. گرچه بخیه ناحیه پرینه به اندازه بخیه سزارین عمیق نیست، اما به جهت جای خاصی که قرار دارد، ممکن است اندکی آزاردهنده باشد. البته جایی برای نگرانی نیست؛ زیرا این برش و بخیه به دلیل عمیق نبودن و سطحی بودن خیلی زود جوش می‌خورد و به حالت اولیه باز می‌گردد. به شرطی که به خوبی از زخم پرینه مراقبت و محافظت کنید، زخم شما حداکثر بعد از ۱۰ روز بهبود پیدا می‌کند و وضعیت به حالت عادی باز می‌گردد.
برای مراقبت از بخیه پرینه به این نکات توجه کنید:
- روی بخیه‌ها ننشینید و حتما از یک بالش طبی حلقوی برای نشستن استفاده کنید.
- یکی از پیش پا افتاده‌ترین مراقبت های پس از زایمان طبیعی در خانه این است که از توالت ایرانی استفاده کنید.
- حتما بعد از دستشویی، زخم را با آب ولرم بشویید و با باد سشوار یا یک حوله تمیز و نرم خشک کنید.
- روزانه چند دقیقه در محلول آب و بتادین در لگنی کاملا تمیز بنشینید.
- ساعاتی در روز بدون لباس زیر دراز بکشید تا زخم ناحیه پرینه هوا بخورد.
- در روزهای اول زیاد سر پا نباشید.
- از دستکاری کردن زخم خودداری کنید و هیچ نوع کرم و پمادی بدون دستور پزشک روی آن نزنید.
خونریزی بعد از زایمان طبیعی
خونریزی پس از هر شکلی از زایمان کاملا طبیعی و نرمال است؛ اما میزان خونریزی بعد از زایمان طبیعی بیشتر است. معمولا بعد از یک زایمان طبیعی احتمال بیشتر و مدت طولانی‌تر برای لکه‌بینی و خونریزی وجود دارد. برای مراقبت بهداشتی از خونریزی‌های ناشی از زایمان طبیعی به نکات زیر توجه کنید:
- از نوار بهداشتی ساده و بزرگ؛ بدون پودر جاذب یا رویۀ مشبک استفاده کنید. (پوشک‌های ساده بچه گزینه مناسبی هستند)
- هرگز از تامپون استفاده نکنید.
- به همراه نوار بهداشتی از لباس زیر تنگ استفاده نکنید.
- زود به زود پد بهداشتی خود را عوض کنید.
- اگر زخم پرینه دارید، حتما از تجمع خون روی زخم این ناحیه جلوگیری کنید.
- در صورت داشتن تب و لرز شدید به همراه خونریزی زیاد و ترشحات بد بو از واژن حتما به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا احتمال عفونت در این شرایط بسیار زیاد است.
- در صورت کاهش پیدا نکردن خونریزی یا ادامه خونریزی به رنگ قرمز روشن بعد از هفته اول زایمان، حتما به پزشک مراجعه کنید.
- قبل از بهبودی کامل زخم پرینه از گن شورتی استفاده نکنید. این شکل از شکم‌بند‌ها از جریان هوا در ناحیه پرینه جلوگیری می‌کنند، فشار زیادی به این ناحیه وارد می‌کنند و به طور کلی برای روزهای اول بعد از زایمان طبیعی اصلا مناسب نیستند. شما می‌توانید برای جمع کردن شکم خود از کمربند‌های شکمی استفاده کنید.
مراقبت‌های تغذیه پس از زایمان طبیعی در خانه
بخش دیگر مراقبت های پس از زایمان طبیعی در خانه مربوط به مراقبت‌های تغذیه‌ای و رژیم غذایی است. به طور کلی در روزهای اول پس از زایمان مجاز به استفاده از هر ماده غذایی نیستید. این محدودیت را حداقل تا ۴۰ روز پس از زایمان باید رعایت کنید. تغذیه شما باید به گونه‌ای باشد که به یبوست ختم نشود. اگر به یبوست مبتلا باشید و زخم پرینه هم داشته باشید، شرایط برای‌تان خیلی سخت و دردناک خواهد شد. پس حتما رژیم غذایی مناسبی داشته باشید و به طور طبیعی از مواد غذایی استفاده کنید که از یبوست جلوگیری می‌کنند.
به یاد داشته باشید که قرار نیست انرژی از دست رفته حاصل از بارداری و زایمان را به طور یکجا به دست آورید. غذا خوردن بعد از زایمان را با خوردن غذاهای سبک و آبکی و سوپ مانند شروع کنید. آبِ گوشت، سوپ ساده و آب زیادی بخورید و به نکات تغذیه‌ای زیر توجه داشته باشید:
- مواد غذایی حاوی فیبر بالا مثل برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار و سبزیجات بخورید.
- دو بار در هفته ماهی قزل‌آلا یا سالمون بخورید. (روش طبخ: بخارپز)
- انجیر خشک، برگه زردآلو یا هلو بخورید تا از یبوست نجات پیدا کنید.
- توت و پرتقال بخورید.
- خوردن کاچی در روزهای اول بعد از زایمان توصیه نمی‌شود؛ زیرا بسیار چرب است.
- لبنیات کم‌چرب مصرف کنید.
- مایعات زیاد و آب میوه خانگی بخورید.
- حتما روغن زیتون بخورید. ترجیحا صبح ناشتا مقداری روغن زیتون را با یک لیوان آب جوشیده ولرم مخلوط کنید و بخورید. این ترکیب به شما کمک زیادی می‌کند تا از یبوست نجات پیدا کنید.
مراقبت‌های روحی-روانی پس از زایمان طبیعی
شکل دیگری از مراقبت های پس از زایمان طبیعی در خانه، مراقبت‌های روحی-روانی از مادر تازه وضع حمل کرده است. بیشترین مسئولیت برای اینگونه مراقبت‌ها بر عهده همسر است. بعد از همسر خانواده‌ها نیز با حمایت‌های روحی-روانی می‌توانند به مادر تازه وضع حمل کرده کمک کنند تا با افسردگی پس از بارداری مقابله کند و خیلی زود از لحاظ روحی نیز قوی شود.
فعالیت‌های خانه‌داری را هم سبک کنید
گرچه در زایمان طبیعی زودتر از سزارین به حالت عادی بر‌می‌گردید، اما این موضوع هرگز به این معنی نیست که شرایط حساس و شکننده شما پس از زایمان تمام شده است. شما باید به بدن‌تان فرصت کافی بدهید تا احیا شود و قدرت اولیه و پیش از بارداری را پیدا کند. لازم نیست خود را قوی نشان بدهید. استراحت کافی داشته باشید؛ اجسام خیلی سنگین بلند و جابه جا نکنید؛ طولانی مدت آشپزی نکنید و حتما از دیگران کمک بگیرید. اگر به همه این مراقبت های پس از زایمان طبیعی در خانه توجه کنید، خیلی زود به روال عادی زندگی باز خواهید گشت.