عوارض ماموگرافی چیست؟ ماموگرافی بهتر است یا سونوگرافی؟ برای جلوگیری از درد ماموگرافی چه اقدامی کنیم؟ عوارض ماموگرافی زیر ۴۰ سال چیست؟ این‌ها بیشترین سوالاتی هستند که مراجعه کنندگان پیش از اقدام برای انجام ماموگرافی می‌پرسند. از همینرو تصمیم گرفتیم در این مقاله راجع‌به عوارض‌های احتمالی ماموگرافی و راه‌های جلوگیری از آن صحبت کنیم. ماموگرافی یکی از اقدامات ضروری است که تمامی خانم‌های بالای ۳۵ سال باید سالی یکبار آن را به منظور جلوگیری از ابتلا به سرطان پستان تکرار کنند. ماموگرافی در حال حاضر قطعی‌ترین روش تشخیص سرطان پستان است. در این روش با کمک اشعه ایکس خفیف تصاویری از بافت سینه گرفته می‌شود که می‌توانند توده‌های موجود در سینه که قابل لمس نیستند را نشان دهند.
اما در رابطه یا انجام آزمایشات غربالگری ماموگرافی یکی از دغدغه‌هایی که خانم‌ها دارند ابتلا به سرطان ناشی از تابش پرتوها در ماموگرافی است. برای تصویربرداری در ماموگرافی از اشعه ایکس بسیار خفیف استفاده می‌شود بنابراین احتمال این عارضه بسیار پایین خواهد بود. با این وجود به خانم‌های باردار و خانم‌هایی که در سنین زیر ۳۵ به سر می‌برند توصیه می‌شود از سونوگرافی به جای ماموگرافی استفاده کنند. از دیگر عوارض‌های ماموگرافی می‌توان به نتایج مثبت یا منفی کاذب این آزمایش اشاره کرد. به همین خاطر به بیماران پس از ماموگرافی توصیه می‌شود که سونوگرافی نیز انجام دهند تا نتیجه قطعی‌تری حاصل شود.
بطور کلی ماموگرافی برای خانم‌های بالای ۳۵ سال نه تنها عوارضی ندارد بلکه ضروری نیز می‌باشد. ماموگرافی هر چه در سنین بالاتر انجام شود به دلیل کاهش تراکم بافت سینه احتمال خطا کاهش می‌یابد. اما در خانم‌های جوانی که سینه‌های متراکمی دارند درصد خطا و گرفتن نتایج کاذب به مراتب افزایش می‌یابد.
جلوگیری از درد ماموگرافی
یکی از مواردی که به عنوان یکی از عوارض ماموگرافی شناخته شده است، درد ناشی از این غربالگری است. آیا ماموگرافی واقعا درد دارد؟! برای انجام این آزمایش بافت سینه‌ها میان دو پدال پلاستیکی فشرده می‌شود و این ممکن است کمی ایجاد احساس درد و اذیت در فرد کند. درد ناشی از این فشار چندان زیاد نبوده و اگر فرد دردی نیز احساس کند تنها در طول انجام ماموگرافی است و پس از اتمام تصویربرداری دیگر دردی وجود نخواهد داشت. بنابراین درد ناچیز ماموگرافی را نمی‌توان به عنوان یکی از عوارض‌های جانبی آن در نظر گرفت.
با این وجود راهکارهایی برای جلوگیری از درد ماموگرافی وجود دارد. مهم‌ترین راهکاری که پزشکان توصیه می‌کنند مراجعه برای ماموگرافی در زمان مناسب است. با توجه به اینکه در دوره قاعدگی به دلیل ترشح هورمون‌ها سینه‌ها در حساس‌ترین حالت خود به سر می‌برند، ممکن است درد ناشی از ماموگرافی آزاردهنده‌تر باشد. بنابراین توصیه می‌شود یک هفته پس از پایان پریود برای ماموگرافی اقدام کنید.
مضرات اشعه ماموگرافی
از دیگر عوارض احتمالی خطرات اشعه ایکس برای اندام‌های بدن است. همان‌طور که کمی پیش هم اشاره کردیم برای تصویربرداری در ماموگرافی از اشعه ایکس بسیار خفیف استفاده می‌شود اما با این وجود باز هم برای جلوگیری از تابیدن این اشعه‌ها به دیگر اندام‌ها یک ماموگرافر متخصص و باسابقه می‌تواند با دقت بالا و کمترین میزان تابش اشعه، بهترین تصاویر را بگیرد. به همین خاطر تخصص و تجربه مرکز ماموگرافی که به آن مراجعه می‌کنید از اهمیت بالایی برخوردار است.
تکنیک‌های رادیولوژی برای کاهش خطرات احتمالی اشعه‌ها روز به روز در حال پیشرفته‌تر شدن است. از آن گذشته سیستم‌های پرتو نگاری مدرن اشعه ایکس را به صورت کنترل شدن و دوز مناسب می‌تابانند. بنابراین با انتخاب یک مرکز معتبر که دستگاه‌های به روز و رادیولوژیست متخصص داشته باشد دیگر نگرانی بابت این عوارض‌های اشعه ایکس وجود نخواهد داشت.
محدودیت ماموگرافی در بارداری
هر چند برای این تصویربرداری از اشعه ایکس با دوز پایین استفاده می‌شود اما با این حال ماموگرافی در بارداری توصیه نمی‌شود. بهتر است برای کنترل سرطان سینه در بارداری خانم‌ها سونوگرافی سینه انجام دهند. اما ممکن است در شرایطی حتی در دوران باداری انجام ماموگرافی ضرورت داشته باشد. در چنین شرایطی با مشورت و تایید پزشکتان می‌توانید ماموگرافی را نزد یک رادیولوژیست باتجربه انجام دهید. خانم‌های بارداری که پیش از زایمان مجبور به انجام ماموگرافی هستند در طی پروسه عکسبرداری برای به حداقل رساندن عوارض‌های احتمالی یک پیش بند سربی می‌پوشند.
نتایج کاذب ماموگرافی؛ عوارض ماموگرافی زیر ۴۰ سال
از دیگر عوارض‌های ماموگرافی می‌توان به این موضوع اشاره کرد که تفسیر جواب ماموگرافی همیشه درست نخواهد بود! از هر ۵ ابتلا به سرطان سینه که توسط ماموگرافی تشخیص داده می‌شود معمولا ۱ مورد آن‌ها به صورت کاذب مثبت شده است. موارد متعددی در نتایج اشتباه ماموگرافی تاثیرگذار است: سن، تراکم سینه، دقت ماموگرافر، تکنیک‌هایی که استفاده می‌شود و حتی دقت دستگاه. تراکم بالای سینه تشخیص توده‌های احتمالی موجود در سینه را مشکل‌تر می‌کند به همین خاطر ممکن است توده سرطانی در بافت سینه وجود داشته باشد اما در نتیجه ماموگرافی نشان داده نشده باشد.
به همین خاطر انجام ماموگرافی در خانم‌های جوان با سینه‌های متراکم مجاز نیست چراکه ممکن است نتیجه آزمایش به صورت کاذب منفی شود. در دوران شیردهی نیز بافت سینه سرشار از غدد شیری است. از همینرو در این دوره نیز ممکن است این غده‌های شیری به عنوان غده سرطانی تلقی شده و نتیجه ماموگرافی به صورت کاذب مثبت شود. نتیجه گیری برای جلوگیری از این عوارض ماموگرافی این است که خانم‌های زیر ۳۵ الی ۴۰ و خانم‌هایی که بیش از ۳ ماه از پایان دوره شیردهی آن‌ها نگذشته است ماموگرافی انجام ندهند.
انجام سونوگرافی بعد از ماموگرافی
یکی دیگر از عوارض ماموگرافی این است که ممکن است فرد مجبور شود آزمایش‌های بیشتری انجام دهد. در حدود ۱۰ درصد از خانم‌هایی که ماموگرافی انجام می‌دهند معمولا انجام ماموگرافی منجر به انجام آزمایشات بیشتری چون سونوگرافی سینه یا بیوپسی می‌شود. بنابراین اساسا این سوال که ماموگرافی بهتر است یا سونوگرافی سوالی درستی نیست چراکه هیچ یک از این تصویربرداری‌ها نمی‌توانند به صورت قطعی وجود توده سرطانی را اثبات کنند. بلکه ماموگرافی و سونوگرافی روش‌هایی مکمل هستند که در کنار یکدیگر می‌توانند نتایج قطعی‌تری به همراه داشته باشند.