-
گرفتگي عضلاني در هنگام خواب ، معمولاً به علت فشردگي يك عصب يا رفلكس خاص عضلاني – تلزوني بوجود مي آيد.اگر در هنگام خواب فرد غلت بزند، ممكن است كه عصبي تحت فشار قرار گيرد،
گرفتگي عضلاني زماني روي مي دهد كه عضله دچار اسپاسم شده و در آن حالت باقي بماند. اين حالت توسط هر عاملي كه در انقباض يا ارتجاع عضله دخالت دارد رخ مي دهد. مغز از طريق اعصاب ، پيام هايي به عضلات مي فرستد ، وقتي سيگنالها از اعصاب به عضلات مي رسند يك سري فرايند مرتبط به حركت مواد معدني در داخل و خارج عضله ، منجر به انقباض عضله مي شود.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، جريان الكتريكي به علت تفاوت غلظت مواد معدني در دو طرف غشاء سلول برقرار مي شود.در بدن انسان هر ماده معدني ، يك يا دو بار الكتريكي دارد.جمع جبري باز مواد معدني بايد در داخل و خارج سلولها برابر باشد.اگر هر گونه تفاوتي موجود باشد ، جريان الكتريكي در طول عضله برقرار مي گردد.سديم و كلسيم در ابتدا در خارج سلولهاي عضلاتي قرار دارند و پتاسيم در داخل اين سلولها است.
هنگامي كه پيام از مغز به عضله مي رسد، كلسيم به داخل سلولهاي عضلاني و پتاسيم به خارج از آنها حركت مي كند.
اين عمل منجر به يك فعاليت الكتريكي در طول عضله مي شود كه موجب انقباض عضله نيز مي گردد.سپس هنگامي كه بارهاي الكتريكي نسبت به هم متعادل شوند از عضله رفع انقباض مي شود.براي عمل طبيعي انقباض و ارتجاع عضلات نياز به مقادير كافي چربي و قند و اكسيژن است تا اين مواد را تجزيه كنند. همچنين به غلظت كافي مواد معدني سلولي هم نياز است.
بدون در نظر گرفتن عامل ايجاد كننده ، درمان گرفتگي ها يكسان است.چنين عضله اي را بايد توسط يك دست كشيده و به طور متناوب با دست ديگر آن را ماساژ داد.
دلایل گرفتگی عضلات
استفاده بیش از حد از عضلات، کم‌آبی بدن، فشار عضلانی یا قرارگیری در وضعیتی خاص برای مدتی طولانی هر کدام می‌توانند سبب گرفتگی عضلات شوند. به همین دلیل ورزشکارانی که پس از ورزش و بخصوص در آب و هوای گرم خسته شده و دچار کم‌آبی بدن می‌شوند، معمولا چنین شرایطی را تجربه خواهند کرد.
یکی دیگر از انواع شایع گرفتگی عضلات نیز حالتی است که در طول شب رخ داده و بیشتر عضلات ساق پا و انگشتان را درگیر می‌کند.
البته در بیشتر شرایط علت اصلی گرفتگی عضله مشخص نیست. گرفتگی عضلات اغلب مشکل خاصی نداشته و خطری ایجاد نمی‌کند اما در برخی موارد نیز بیماری‌ها و شرایط خاصی می‌توانند سبب ایجاد این حالت باشند. گرفتگی عضلانی گاهی بخشی از بیماری‌های تیروئید، کلیه، اعصاب، اختلالات هورمونی، دیابت و کم‌خونی نیز می‌تواند باشد.
بهبود و پیشگیری
چنانچه شما هم با چنین مشکلی رو به رو هستید، با اقداماتی خاص می‌توانید آن را بهبود بخشیده و شرایط بهتری ایجاد کنید. در این شرایط عضله آسیب‌دیده را کشش داده و به آرامی آن را مالش دهید تا آرام شود. بنابراین کشش و ماساژ مناسب و آرام می‌تواند به شما در این شرایط کمک کند.
در این شرایط می‌توانید از گرما یا سرما نیز استفاده کنید. به عنوان مثال حوله‌ای گرم یا یک حمام آب گرم یا بسته‌ای یخ می‌تواند به آرام شدن عضله کمک کند.
برای این‌که از بروز این حالت پیشگیری کنید، بهتر است دقت داشته باشید تا بدنتان با کم‌آبی روبه‌رو نشود. به همین دلیل هر روز به مقدار کافی آب بنوشید و در زمان‌هایی که مشغول فعالیت هستید و این کار را در فواصل منظم تکرار کنید تا مشکلی ایجاد نشود.
حتما به خاطر داشته باشید که قبل و بعد از هر ورزشی، عضله خود را به‌آرامی کشش دهید. اگر شما هنگام خواب دچار این وضعیت می‌شوید، قبل از رفتن به رختخواب این کشش‌ها را انجام دهید. ورزش سبک قبل از خواب هم می‌تواند برای پیشگیری از این وضعیت مفید باشد.
گرفتگي عضلاني در هنگام شروع ورزش
اين مشكل معمولاً مربوط به عدم تعادل مواد معدني است مثلا:
كاهش يا افزايش كلسيم ، سديم و يا پتاسيم مقادير غير طبيعي اين مواد در خون منجر به انقباض عضله و جلوگيري از بازگشت آن به حالت اول است.
براي تشخيص مقادير غير طبيعي اين مواد آزمايش خون انجام مي گيرد. گرفتگي هايي كه به هنگام شروع ورزش رخ مي دهد ، مي تواند به علت كم كاري تيروئيد يا عدم توانايي عضله جهت تجزيه قند باشد. آزمايش آدرنالين خون براي بررسي عملكرد تيروئيد انجام مي شود. همچنين به منظور اطلاع از عملكرد عضله مي توان از بيوپسي عضله استفاده نمود.
مقادير غير طبيعي مواد معدني معمولاً نشانه نوعي بيماري در بدن است.مقدار كم پتاسيم مي تواند به علت استفراغ ، مصرف مدرهاي استروئيد و شيرين بيان ، اسهال يا بيماريهايي كه بر جذب و نگهداري پتاسيم موثرند ، باشد.در صورت تشخيص كمبود منيزيوم ، حتماً بايد يك بررسي كامل درباره علت اين نقصان انجام داد. مقدار كم يا زياد كلسيم در خون هيچگاه نمي باشد.
در صورت وجود كلسيم غير طبيعي در بدن بايد به بيماريهاي روده ، كليه يا غدد پاراتيروئيد شك كرد.همچنين با مصرف بيش از حد ويتامين D نيز مقادير غير طبيعي كلسيم مشاهده مي شود.
مقدار كم نمك ( سديم ) در خون از علل نادر گرفتگي عضلاني است.برنامه غذايي روزانه حاوي مقدار نمك كافي است و احتمال كمي وجود دارد كه فرد دچار فقر سديم شود.
به عنوان مثال: در صورت ورزش شديد براي چندين ساعت در هواي گرم بدن به ۳۰۰۰ ميلي گرم نمك احتياج دارد. اگر فردي در هنگام مصرف غذا از اضافه كردن نمك خودداري كند و غذاي او نيز بي نمك باشد. با اين وجود ميزان نمك دريافتي وي ۳۰۰۰ ميلي گرم در روز مي باشد.
گرفتگي هاي عضلاني در ابتداي فعاليت عضلاني
دليل مهم در اين حالت ناكافي بودن جريان خون در عضله مي باشد.در هنگام استراحت ، قطر شريانها براي رساندن خون كافي به عضلات مناسب است.در جريان ورزش عضلات به مقدار بيشتري خون پراكسيژن نياز دارند. اگر قطر شريانها براي رساندن اين مقدار خون به حد كافي نباشد ، عضله به علت كمبود اكسيژن دچار گرفتگي مي شود.
گرفتگي هاي عضلاني پس از فعاليت شديد ورزشي
از دست دادن آب بدن مهمترين عامل چنين گرفتگي هايي است.در فعاليت طولاني مدت ، در هواي گرم مقدار زيادي مايعات از بدن دفع مي شود.در اين حالت حجم خون كاهش يافته و مقدار كافي خون براي رساندن اكسيژن به كليه عضلات در حال ورزش وجود ندارد.در نتيجه عضلات در حال فعاليت ، خون كافي دريافت كرده و به سمت اسپاسم پيش مي روند.
با نوشيدن آب قبل از فعاليت و هر ۱۵ دقيقه يك بار در حين فعاليت مي توان از بروز چنين گرفتگي هايي پيشگيري نمود.
گرفتگي هاي عضلاني در هنگام خواب
گرفتگي عضلاني در هنگام خواب ، معمولاً به علت فشردگي يك عصب يا رفلكس خاص عضلاني – تلزوني بوجود مي آيد.اگر در هنگام خواب فرد غلت بزند، ممكن است كه عصبي تحت فشار قرار گيرد، در اين هنگام يك پيام از محل فشردگي آغاز و به عضله مربوط به آن امتداد مي يابد. در اين هنگام عضله درست شبيه به هنگامي كه پيام از مغز به سوي آن بيايد منقبض مي شود.علت دوم اين حالت ، تشديد يك رفلكس طبيعي در بدن است.در هنگام غلت زدن در خواب ، عضلات منقبض مي شوند. اين عمل باعث كشيدگي تاندونهاي متصل به عضله مي شود.در تاندونها ، گيرنده هايي وجود دارند كه در هنگام كشيدگي ، پيام هايي به نخاع ارسال مي نمايند.در اين هنگام يك پيام به عضله رفته و باعث انقباض آن مي شود.در اين حالت فرد احساس گرفتگي دردناك مي نمايد. با كشش دادن به عضلاتي كه معمولاً دچار گرفتگي مي شوند، پيش از خواب ، مي توان از بروز اين حالت جلوگيري كرد.
بطور خلاصه: علل گرفتگي عضلاني
– سيگنالهاي غير طبيعي در اعصاب
– غلظت غير طبيعي مواد معدني در داخل يا خارج سلولها
– عرضه ناكافي اكسيژن
– منبع ناكافي اكسيژن
– صدمه به سلولهاي عضلاني
– مقادير غير طبيعي هورمونها يا آنزيم هايي كه در انقباض عضله دخالت دارند
توصيه هاي غذايي :
بهترين توصيه هاي غذايي مواد غذايي بر اساس ارزش تغذيه‌اي که دارند به چهار گروه عمده تقسيم مي‌شوند که هر وعده غذايي حداقل بايد سه گروه را در بر بگيرد:
– گروه نان و غلات که منبع انرژي هستند .
– گروه لبنيات که پروتئين و کلسيم آنها بسيار بوده و با هيچ گروه ديگري قابل مقايسه نيست (اين گروه حاوي ويتامين B2 هم هست). مصرف اين گروه از مواد غذايي بسيار توصيه مي‌شود، زيرا در صورت عدم دريافت کافي، دچار کمبود کلسيم و ويتامين B2 مي‌شويم که عامل اصلي گرفتگي عضلاني شناخته شده‌اند؛
– گروه گوشت و ماهي که حاوي پروتئين و آهن بوده و عدم مصرفشان سبب کمبود ويتامين B12 و کم‌خوني مي‌شود؛
– و گروه چهارم که شامل ميوه و سبزيجات است، هم موجب دريافت فيبر مي‌شود و هم انواع ويتامين‌ها و املاح را به بدن مي‌رساند.
دکتر کشاورز خاطرنشان مي‌کند: «حال اگر اين چهار گروه مواد غذايي را به اندازه استفاده نکنيم، يا کم يا زياد مصرف کنيم، تعادل املاح و مواد معدني موجود در خون و سلولهاي بدن به هم خورده و گرفتگي عضلاني پيش مي‌آيد، بنابراين اصلاح رژيم غذايي راه‌حل اصلي است.»
مکمل ويتامين E دکتر کشاورز درباره لزوم مصرف مکمل‌هاي غذايي براي پيشگيري از گرفتگي عضلات مي‌گويد: «اگر رژيم غذايي‌تان صحيح باشد، يعني از همه گروه‌هاي غذايي که توصيه شد، مصرف کنيد، ديگر نيازي به مصرف مکمل‌ها از جمله ويتامين E نيست.
اما در ورزشکاران، به دليل اينکه شب قبل از مسابقه مواد نشاسته‌اي و قندي بيشتري مصرف مي‌کنند که ذخاير گليکوژن‌شان بالا برود، در حين مسابقه سوخت ناقص انجام مي گردد و به دنبال آن مواد سمي در بدن توليد مي‌شود و براي از بين بردن اين مواد و خنثي کردن آنها ممکن است توصيه شود مکمل‌هاي غذايي حاوي ويتامين E، مصرف کنند.
فراموش نکنيد که منابع غني اين ويتامين، انواع مغزها و روغن‌هاي گياهي مثل روغن سويا، بادام، گردو، فندق، ذرت، دانه کتان و زيتون است.»
خلاصه اين که … مصرف چربي را کاهش دهيد، زيرا رژيم غذايي چرب سبب کاهش جذب منيزيم و افزايش احتمالي دفع آن مي‌شود.
مصرف قند را هم کم کنيد، چون خوردن مواد غذايي شيرين بدن را وادار مي‌کند تا منيزيم را جهت متابوليزه کردن مواد قندي مصرف کند و کمبود اين ماده معدني رخ دهد.
به عنوان توصيه آخر هم بايد گفت که يا به کلي مصرف نوشابه‌هاي گازدار را قطع کنيد يا مصرفشان را به حداقل برسانيد، زيرا اين نوشيدني‌ها حاوي فسفات هستند و ذخاير کلسيم و منيزيم بدن را کاهش مي‌دهند.