-
اين بيماري ممكن است با نواحی متعدد كانديدياز مزمن آتروفيك ظاهر شود. این امر موجب تغييراتی بر روي سطح پشتي زبان، خط مياني كام سخت، نواحي شكافدار و سطوح مخاطي زير دنچر مي شود.
به بسياري از بيماريهايي كه به وسيله قارچ كانديداي شبيه مخمر (Yeast like) ايجاد مي گردد، گفته مي‌شود و عفونت معمول قارچي دهان مي باشد.
انواع بيماريها بسته به شروع و طول مدت آن (حاد يا مزمن) طبقه بندي شده اند.
خصوصيات مكانيكي شامل رنگ (اریتيماتوز/ آتروفيك) و محل (denture stomatitis/ median rhomboid glossitis).
كانديدياز یس مولتي فوكال (Angular Cheilitis) و نقص ايمني ميزبان (مبتلايان به HIV) مي باشند.
كانديدا به طور مشخص يك عامل عفونتهاي فرصت طلب است كه براي تهاجم و تخريب بافت كمتر تخصص يافته است.
كانديديازیس حاد با غشاء كاذب (برفك):
– نوعي از عفونتهاي دهاني است كه توسط كانديديا ايجاد مي شود.
– اين ضايعه يك عفونت سطحي مربوط به لايه هاي خارجي اپي تليوم بوده و باعث ايجاد پلاكهاي سفيد به هم پيوسته (patchy) يا خالهايي روي سطح مخاط مي شود.
تشخيص برفك غالباً بر پايه ظاهر ضايعه مي باشد. پلاكها با سايش يا خراشيدن معمولاً باعث ايجاد ناحيه اريتما (قرمزي) يا حتي زخم كم عمق مي شود.
اگر تشخيص قطعي نبود يك اسمير كه معرف Yeast ميسلين است کمک کننده میباشد.
وقتي تعداد ارگانيسمهاي كانديدا در حفره دهان به طور مشخص افزايش يابد برفك در همة سنين بروز خواهد نمود
برفك در نوزاد:
– ضايعات به صورت لكه (Patch) هاي سفيد نرم چسبنده روي مخاط دهان ديده مي شوند.
– ضايعات داخل دهاني بدون دردند و یا براحتی برداشته مي شوند.
در بزرگسالان:
– التهاب، اريتم و نواحي دردناك قرمز اغلب ديده مي شود.
– ضايعات مرواريدي سفيد شبيه پلاك و گاهی نسبتاً كمرنگ وجود دارند.
– تمام سطوح مخاط ممكن است درگير شوند و اريتم يا نواحي سفيد معمولاً در زير دنچرهاي پارسیل يا كامل پيشرفت مي كند.
(مناطقی از مخاط دهان که نظافت خودبخود در آنها کمتر اتفاق می افتد بیشتر درگیر می شوند. )
– بيماران با نقص ايمني
تذكر:
برخي افراد مزه بد و كاهش حس چشايي را به عنوان ضايعه اوليه بيان مي كنند.
احساس داغي در دهان و گلو به دنبال ظهور ضايعات سفيد با غشاء كاذب ايجاد مي شود.( اين علائم به خصوص در بيماراني كه آنتي بيوتيكهاي وسيع الطیف دريافت مي كنند دلالت بر وجود برفك يا بقيه انواع كانديدياز دهاني است. )
قارچهاي شبه مخمر (Yeast Like) كه باعث ايجاد برفك و بقيه تظاهرات كانديدياز مي شوند در دو نوع شبه مخمر (Yeast Like) و ميسليايي در حفره دهان وجود دارد.
نكات قابل توجه در ناقلين سالم:
– پاپيلاي سطح پشتي زبان محل ابتدايي كلونيزاسيون اين ارگانيسم در حفره دهان ناقلين سالم داراي دندان است.
– حالت ناقل بدون نشانه با عواملي از قبيل وضعيت ايمني ميزبان، نوع كانديدا، شرايط دهاني، سيگار كشيدن، استفاده متناوب از آنتي بيوتيكها و بهداشت عمومي ميزبان ارتباط دارد.
– حالت ناقل در افراد ديابتي و استفاده كننده هاي پروتزهاي متحرك با بهداشت پايين بيشتر شيوع دارد.
عوامل زمینه ساز (Predisposing Factors):
۱) تغييرات مشخص در فلور ميكروبي دهان (استفاده از آنتي بيوتيكها بخصوص وسيع الطیف ، استفاده بيش از حد از دهان شويه ضد باكتري يا زروستومیا)
۲) التهاب موضعي (دنچرها ودستگاههاي ارتودنسي)
۳) تجويز كورتيكو استروئيدها (استنشاقی و عوامل موضعي بيش از سيستميك سبب ايجاد كانديديازیس مي‌شود)
۴) بهداشت ضعيف دهان
۵) بارداري
۶) نقص ايمني
الف) مادرزادي يا مربوط به دوران كودكي (كانديدياز جلدي مخاطي مزمن خانوادگي سندرم كانديديازیس اندوكرينی و عدم بلوغ ایمنی دوران کودکی )
ب) انواع اكتسابي یامربوط به بزرگسالان (ديابت، لوسمی، لنفوما و ايدز)
ج) مربوط به كارهاي پزشكي (شيمي درماني سرطان، پيوند مغز استخوان (رادياسيون سر و گردن)
۷) نقص در هضم و جذب
نكته:
• شدت و سرسختي عفونت كانديدا در مقابل درمان بيشتر به محل درگيري و به عوامل زمينه ساز وابسته است ولي اين صلاحيت ايمني ميزبان است كه در نهايت معين مي كند كه پاك سازي، كلونيزاسيون يا كانديديازیس ، كداميك رخ مي دهد.
كانديدياز آتروفيك حاد:
به صورت مخاط دردناك همراه با لکه (Patch) هاي قرمز آتروفيك يا خطوط اريتماتوز نمايان مي شود كه با حضور حداقل ضايعات سفيد با غشاء مخاطي كه در برفك ديده مي شود همراه مي گردد.
– افرادي كه با آنتي بيوتيكهاي وسيع الطيف درمان شده اند. پس از درمان نشانه هاي سوختگي دهاني، مزه بد يا زخم گلو دارند.
– افرادي كه آنمي فقر مزمن آهن دارند بايد مورد توجه قرار گيرند.
كانديدياز آتروفيك مزمن:
كانديدياز آتروفيك مزمن شامل:
۱) زخم دهاني وابسته به دنچر
۲) Cheilitis گوشة لب
۳) Median rhomboid glossitis
۱) زخم دهاني وابسته به دنچر Denture Stomatitis / Denture Sore Mouth:
بصورت یک التهاب منتشر در نواحی ماگزیلاری زیر دنچر آشکار میشود و اغلب (۱۵تا۶۵ درصد موارد ) همراه با Angular Chelitis میباشد
• مرحله اول:
– زخم دهاني ناشي از دنچر شامل تعدادي پتشي كامي است.
• مرحله دوم:
– ايجاد اريتم با پراكندگي بيشتر كه قسمت اعظم مخاط پوشيده شده را درگير مي كند.
• مرحله سوم:
– پيشرفت گرانولاسيون بافتي يا ندولاريتي (هايپرپلازي پاپيلاري) مي گردد كه معمولاً نواحي مركزي كام سخت و ريجهاي آلوئولر را درگير مي كند.
نكته:
– اگر ضايعات بيش از يكسال باقي مانده باشند، حتي پس از درمان ضايعة پاپيلو ماتوز اصلي تحليل نمي‌رود.
– زخم دهاني حاصل از دنچر بندرت در زير دنچر فك پايين يافت مي شود.
– لاینرهاي نرم به عنوان عامل افزايش استعداد ابتلا به كانديدياز مطرح مي باشد.
توصيه:
– شتسشوي وسايل با يك محلول رقيق شده (۱۰ درصد) وايتكس خانگي، خيساندن آن در اسيد بوريك يا كرم نيستاتين قبل از قرار دادن دنچر باعث كاهش ميزان مخمر (Yeast) مي شود.
– ضد عفوني وسايل بخش مهمي از درمان زخم دهاني حاصل از دنچر مي باشد.
۲) Angular Cheilitis:
اين اصطلاحي است كه براي عفونتهايي كه شكافهاي لب را درگير مي كنند به كار مي رود. اين ضايعه اكثر موارد همراه با وجود كانديدا مي باشد. و به درمان ضدقارچي جواب مي دهد و همراه آن استوماتيت مربوط به دنچر نيز وجود دارد.
نكته:
– angular cheilitis در بيماران با دندانهاي طبيعي غير معمول است.
– ساير فاكتورهاي اتیولوژيك شامل كاهش VD، نقص تغذيه اي، ديابت، نوترپني و ايدز به همراه عفونت با استافيلوكوك و استرپتوكوك بتا هموليتيك موجب پرلش (Perlech) يا cheilitis مي‌شود. ضايعه دسكوامه گسترده تري روي عرض كلي لب اثر مي كند و بعضي اوقات به پوست مجاور گسترش مي يابند.
۳) Median Rhomboid Glossitis:
به صورت لكه هاي (Patch) اريتماتوز پاپيلاري آتروفيك كه در ناحية مركزي پشت زبان هستند مشخص مي شود.
هنگامي كه اين ضايعات ، ندولاريته بيشتري پيدا مي كنند Median Rhomboid glossitis ها یپوپلاستيك ناميده مي شود.
كانديدياز چندكانوني مزمن:
بيشتر در افراد زير ديده مي شود:
– افراد داراي دنچرهاي نامناسب
– ايمني سركوب شده
– مصرف كنندگان دخانيات
اين بيماري ممكن است با نواحی متعدد كانديدياز مزمن آتروفيك ظاهر شود. این امر موجب تغييراتی بر روي سطح پشتي زبان، خط مياني كام سخت، نواحي شكافدار و سطوح مخاطي زير دنچر مي شود.
درمان کاندیدیازیس دهانی :
• حذف عوامل زمینه ساز
• انواعی از تجویزهای موضعی و سیستمیک هم اکنون بعنوان مکمل آنتی بیوتیکهای پلی ان، ضدقارچ قدیمی مانند نیستاتین و آمفوتریسین B موجود میباشد. مشتقی از ایمیدازول مانند کلوتریمازول برای استفاده موضعی در دسترس است.
• درمان سیستمیک شامل استفاده از هریک از این سه دارو میباشد: کتوکونازول، ایتراکونازول و فلوکونازول
• درموارد مقاوم ممکن است به درمان ثانویه نیاز باشد.
• نیستاتین به فرم کرم نیز میتواند مستقیما روی دنچر یا در کناره های زبان استفاده شود .
• بیمارانی که دارای عوامل زمینه ساز مانند زروستومیا و نقص ایمنی غیر قابل حذف هستند ممکن است نیازمند درمانهای مداوم برای جلوگیری از عود مجدد باشند.
• مصرف ماست ۲ تا ۳ بار در هفته و رعایت بهداشت دهان نیز مفید است بخصوص اگر عوامل زمینه ساز اساسی قابل حذف باشند.