-
از سلسله‌های «وی»، «جین» و سلسله‌های جنوب و شمال (۲۲۰ – ۵۹۸ بعد میلاد) تا سلسله‌های «شوه» و«تانگ» و «وو دای» (پنچ سلسله) (سال‌های ۵۸۱ تا ۹۶۰ میلاد)، تشخیص با گرفتن نبض رواج یافت.
طب سنتی روش با قدمت پنج هزار ساله که ریشه ی آن از کشور های آسیایی می باشد. مهم ترین کشور در این زمینه چین است. در مطالب قبلی درمورد تاریخچه طب سنتی در ایران صحبت کردیم.سر منشاء طب سنتی چینی اطراف رود خانه ی زرد در چین است که در آنجا به صورت علمی و دانشگاه تدریس می شده.
در کتیبه‌های دوران «این شآن» (قرن ۱۶-۱۱ ق. م)، نگاشته شده روی استخوان‌ها یا لاک لاک‌پشتان در بیش از سه هزار سال پیش، مواردی مربوط به پزشکی، بهداشتی و بیش از ۱۰ نوع بیماری درج شده است. در سلسله «جئو»، روش‌های درمانی ازجمله شیوه‌های چهارگانه تشخیص بیماری یعنی نظارت، استماع و استشمام، استفهام و گرفتن نبض و شیوهای معالجه مانند، دارو، سوزنی و عمل جراحی مورد استفاده قرار گرفت. در دوران سلسله‌های «چین» و «هان»، «هوان دی نه جین» و کتاب‌هایی مانند آن با تئوری منظم به رشته تحریر درآمد. این کتاب نخستین اثر کلاسیک و تئوریک موجود طب چینی به‌شمار می‌رود.» تئوری بیماری‌های مرتبط با سرماخوردگی که «جان جون جین» نوشته است، شامل اصول تشخیص امراض گوناگون و معالجه آنها براساس تحلیل همه‌جانبه بیماری‌ها و حالت مزاجی بیماران است. این اثر در توسعه طب بالینی چینی تاثیرگذار بوده است. علم جراحی در سلسله «هان» سطح نسبتاً عالی داشت. طبق کتاب «تاریخ سه کشور پادشاهی»، «خوا تو» طبیب مشهوری بوده که در چین زندگی می‌کرد و به درمان بیماری‌های گوناگون می‌پرداخت و از مایع بی‌حسی تمام بدن به نام «پودر ما فی» برای جراحی‌ها استفاده می‌کردند.
از سلسله‌های «وی»، «جین» و سلسله‌های جنوب و شمال (۲۲۰ – ۵۹۸ بعد میلاد) تا سلسله‌های «شوه» و«تانگ» و «وو دای» (پنچ سلسله) (سال‌های ۵۸۱ تا ۹۶۰ میلاد)، تشخیص با گرفتن نبض رواج یافت. کتابی به‌نام «کتاب کلاسیک گرفتن نبض» که «وان شوحه» طبیب معروف سلسله «جین» نوشته است، ۲۴ نوع حالت نبض را تشریح می‌کند. این کتاب نه تنها برای طب سنتی چین تاثیرات مثبتی داشته، بلکه در خارج از چین مورد استفاده بوده است. در این دوره هر رشته پزشکی، تخصصی شد. کتاب‌های طب سوزنی عبارت بودند از: «کتاب کلاسیک طب سوزنی درجات یک و دو»؛ کتاب‌های «بائو پوجی» و «جئو حو فائو» در مورد تهیه قرص‌های عمر جاویدان بخش (وابسته به مذهب «تائو»)؛ و در زمینه داروسازی، کتابی به‌نام «تئوری تهیه داروهای له گون» وجود داشت؛ در زمینه جراحی، کتابی به‌نام «نسخه‌های باقیمانده لیو جون جی» موجود بود؛ کتاب «تئوری درباره علل بیماری‌ها» مونوگراف علل بیماری است. کتاب «درباره نرمه سر» مونوگرافی بخش اطفال است؛ کتاب «داروهای گیاهی تجدید نظر شده» نخستین اثر مربوط به داروها در جهان به حساب می‌آید؛ تک‌نگاری بخش چشم پزشکی به‌نام «نکات ظریف این های» هم از نکات مهم است. علاوه بر این، در سلسله تانگ کتاب‌های پزشکی مهمی از جمله کتابی به نام «نسخه‌های مهم و گرانبها» تألیف شد. این کتاب را «سون سی میائو» نوشت. کتاب «نکات مهم جراحی» را هم «وان تائو» نوشت که اثری بسیار مهم در علم پزشکی محسوب می‌شود.
در آموزش پزشکی سلسله سون (سال‌های ۹۶۰ — ۱۲۷۹ میلادی)، تدریس طب سوزنی با اصلاحات مهم و بزرگی همراه بود.» وان وی یی کتابی به نام نقشه طب سوزنی – نقاط مناسب روی بدن مجسمه مسی آدم تألیف کرده و دو مجسمه بزرگ مسی به اندازه قد انسان را برای طب سوزنی طراحی و تهیه کرده است که شاگردان روی آنها آزمایش پزشکی انجام می‌دادند. این ابتکار برای توسعه طب سوزنی در آینده تأثیرات عظیمی برجای گذاشت. در سلسله مین (سال‌های ۱۳۶۸– ۱۶۴۴ میلادی) شمار زیادی از پزشکان ظهور کردند. آنها توانستند بیماری‌های ناشی از عوامل سرماخوردگی و بیماری‌های تب فصلی، طاعون و غیره را تشخیص دهند تا سلسله چینگ، تئوری بیماری‌های تب فصلی به مرحله پختگی رسید و کتاب‌هایی مانند «تئوری بیماری‌های تب فصلی» تألیف شد.
از سلسله مین به بعد، پزشکی غرب به چین منتقل شد و شمار زیادی پزشکان به «تلفیق و آمیزش طب سنتی چین با پزشکی غربی» پرداختند.