-
داروهای زیادی وجود دارند که باعث بیماری‌های چشمی می‌شوند مهم‌ترین آنها از دسته کورتیکواستروئیدها یا کورتون‌هاست که احتمال ابتلا فرد به بیماری‌های آب سیاه و آب مروارید را بیشتر می‌کنند.
شکی نیست که تشخیص بسیاری از بیماری‌ها در مراحل اولیه، کمک زیادی در کنترل و حتی بهبود بیماری دارد. محققان سال‌ها تلاش کرده‌اند تا بتوانند روش تشخیصی به صرفه و آسانی به نام غربالگری را بین عموم مردم جامعه رواج دهند و موفقیت‌های زیادی هم در این راه به دست آورده‌اند مثلا معاینه کودکان برای تشخیص تنبلی زودرس تقریبا همگانی شده و بسیاری از مادران نسبت به این موضوع آگاه هستند و کودکان خود را به موقع به مراکز درمانی می‌برند اما با همه توصیه‌های پزشکان، نقص‌هایی در مورد غربالگری وجود دارد، زیرا بیماری‌هایی هستند که نیاز به غربالگری دارند ولی افراد در معرض خطر اطلاعی از آن ندارند. این مطلب اشاره دارد به ۵ بیماری مهم در رشته چشم‌پزشکی که نیاز به غربالگری دارند.
۱. غربالگری همگانی برای تشخیص زودرس تنبلی چشم کودکان
غربالگری برای تشخیص زودرس تنبلی چشم همگانی شده است. این غربالگری در ۴ سالگی انجام می‌شود. کودکان قبل از این زمان، نیاز به معاینه چشم ندارند مگر اینکه مشکل چشمی مثلا از دوران نوزادی یا شیرخوارگی وجود داشته باشد یا مثلا متخصص کودکان بنا به دلایل خاصی تشخیص دهد که کودک نیاز به معاینه به وسیله چشم‌پزشک دارد.
علت مهم بودن غربالگری از نظر تنبلی چشم این است که رشد مغزی سیستم بینایی کودک تا ۹ سالگی تکمیل می‌شود و اگر کودک دچار ضعف بینایی یک یا هر دو چشم باشد (خصوصا در مواردی که ۲ چشم اختلاف دید داشته باشند) و به موقع برای درمان آن اقدامی صورت نگیرد، مغز تصایر واضحی از اجسام را دریافت نمی‌کند و بعد از ۹ سالگی هر چقدر هم ساختمان چشم به اندازه کافی کامل شده باشد، کودک باز هم نمی‌تواند دید کاملی پیدا کند. غربالگری کودکان در کشور ما رایج است و تقریبا همه خانواده‌ها از ضرورت انجام آن اطلاع دارند.
۲. غربالگری افراد مستعد به گلوکوم
غربالگری بیماری آب سیاه یا گلوکوم برای همه افراد ضرورتی ندارد. بیماری شیوع زیادی ندارد و اگر بخواهیم همه افراد را از نظر وجود تشخیص زودرس غربالگری کنیم، مقرون به صرفه نخواهد بود. بروز گلوکوم در افراد مسن شیوع بیشتری دارد. ۲ گروه برای غربالگری در نظر گرفته می‌شوند؛ افرادی که بیشتر از ۴۰ سال دارند و افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان مبتلا به بیماری گلوکوم است. گلوکوم یکی از بیماری‌های قابل پیشگیری ولی غیرقابل‌برگشت است. بیماری گلوکوم باعث افزایش فشار داخل کره چشم می‌شود و فشار روی عصب اثر گذاشته و باعث از بین رفتن تدریجی آن می‌شود. آسیب جبران‌ناپذیر است و اگر صدمه زیاد باشد باعث کوری بیمار می‌شود. با تشخیص زودرس می‌توان جلوی پیشرفت بیماری را گرفت. ۳ بیماری چشمی دیگر هم وجود دارد که نیاز به غربالگری دارند ولی این ۳ بیماری در افراد خاصی غربالگری می‌شوند.
۳. غربالگری رتینوپاتی نوزادان نارس
رتینوپاتی نوزادان نارس به معنای آسیب به شبکیه چشم در نوزادان نارس است و در نوزادانی که قبل از ۳۰ هفتگی متولد می‌شوند یا وزن کمتر از ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ گرم دارند شایع است. این نوزادان به‌دلیل مشکلات ریوی و… باید مدتی داخل دستگاه نگهداری شوند و اکسیژن دریافت کنند. در این کودکان به‌دلیل نارس بودن، عروق بخش‌هایی از شبکیه تشکیل نشده است و بعد از تولد ممکن است عروق غیرطبیعی در این مناطق به وجود آید که این عروق امکان خونریزی دارند و همچنین ممکن است باعث کنده شدن شبکیه شوند. چنین کودکانی باید هفته چهارم تا ششم بعد از تولد غربالگری شوند. شاید یکبار معاینه کافی نباشد و نیاز به معاینات بعدی هم باشد خانواده‌ها حتما باید به توصیه‌های پزشک دقت کنند.
۴. غربالگری در مبتلایان به دیابت نوع یک، نوع دو و مادران باردار
دیابت نوع ۲ در ایرانیان بیماری بسیار شایعی است و روز به روز هم بر تعداد مبتلایان به آن افزوده می‌شود. بیشتر مبتلایان به دیابت نوع ۲ قرص مصرف می‌کنند. همه بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ باید از همان ابتدای تشخیص، به متخصص چشم ارجاع داده و هر سال یکبار معاینه شوند. غربالگری بیماران مبتلا به دیابت نوع یک، کمی متفاوت است. دیابت نوع یک معمولا در کودکی بروز می‌کند. کودکان مبتلا در ۳ تا ۵ سال اول بعد از ابتلا به بیماری، نیاز به غربالگری چشمی ندارند ولی بعد از آن باید هر سال یکبار به متخصص چشم مراجعه کنند. فواصل غربالگری هر سال یکبار برای بیمارانی است که هیچ مشکل چشمی نداشته باشند در غیر این صورت بیمار باید نوبت ویزیت‌های بعدی که چشم‌پزشک تعیین می‌کند را رعایت کند. دیابت بارداری در بعضی ازخانم‌ها باردار دیده می‌شود. برای تشخیص زودرس عوارض چشمی دیابت بارداری، برای همه مادران باردار دیابتی هر ۳ ماه یکبار غربالگری چشمی انجام می‌شود.
۵. غربالگری در افرادی که به‌دلیل بیماری دارو مصرف می‌کنند
داروهای زیادی وجود دارند که باعث بیماری‌های چشمی می‌شوند مهم‌ترین آنها از دسته کورتیکواستروئیدها یا کورتون‌هاست که احتمال ابتلا فرد به بیماری‌های آب سیاه و آب مروارید را بیشتر می‌کنند. داروی شایع دیگری که باعث اختلال در دید می‌شود دارویی به نام «هیدروکسی کلروکین» است که مبتلایان به روماتیسم مفصلی استفاده می‌کنند. همه افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند هر ۶ ماه یکبار باید معاینه چشمی شوند. این بیماری نیز در مراحل اولیه به راحتی تشخیص داده می‌شود و می‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت. بهتر است همه کسانی که داروی خاصی مصرف می‌کنند به بروشورهای داخل جعبه دارو توجه داشته باشند و درباره عوارض جانبی آن با پزشک معالج مشورت کنند.