-
رمان سرطان خون حاد، ترکیبی از شیمی درمانی و پیوند مغزاستخوان است و اگر به خوبی و به موقع انجام شود، تقریبا ۷۰ درصد بیماران از بیماری جان سالم به در می برند.
سرطان خون یا لوسمی(Leukaemia) گروهی از انواع سرطان است که معمولاً از مغز استخوان شروع می‌شود و باعث شکل‌گیری تعداد زیادی گلبول سفید غیرطبیعی می‌گردد. این گلبول‌های سفید خونی به صورت کامل تشکیل نشده‌اند و به آنها بلاست یا سلول‌های لوکمی یا سرطان خون گفته می‌شود.
نشانه‌های این بیماری شامل مشکلات خونریزی و کبودشدگی، احساس خستگی شدید، تب و خطر افزایش عفونت می‌شود. این نشانه‌ها به دلیل نبودِ سلول‌های خونی نورمال ایجاد می‌شوند. تشخیص این بیماری با استفاده از آزمایش خون و بیوپسی مغز استخوان صورت می‌گیرد.
در حالی که عامل اصلی و واقعی بیماری سرطان خون ناشناخته است؛ اما در عین حال دانشمندان و پزشکان بر این باورند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در این بیماری نقش دارند.
عوامل خطر شامل مواردی همچون سیگار کشیدن، پرتو یونی، برخی مواد شیمیایی (از قبیل بنزن)، سابقهٔ شیمی‌درمانی و نشانگان داون می‌شود.
افرادی که در خانوادهٔ خود سابقهٔ بیماری سرطان خون را داشته‌اند، نیز از خطر زیادی برخوردارند.
استفاده از حشره کش های خانگی احتمال ابتلای کودکان به سرطان خون را ۴۷ درصد و لنفوم را ۴۳ درصد افزایش می دهد.مطالعات محققان مدرسه بهداشت عمومی بوستون آمریکا نشان می دهد که تاثیر مخرب آفت کش ها بر بدن کودکان بیشتر از بزرگسالان است؛ زیرا سیستم ایمنی کودکان هنوز به طور کامل توسعه نیافته است و نمی تواند سم زدایی کند.
چهار نوع اصلی سرطان خون وجود دارد:
لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL)، لوسمی حاد میلوئیدی (AML)، لوسمی مزمن لنفوئیدی (CLL) و لوسمی مزمن میلوئیدی (CML). همچنین انواع دیگری هم هستند که رواج کمتری دارند.
سرطان خون بخشی از یک گروه وسیع‌تر به نام نئوپلاسم است که شامل خون، مغز استخوان و سیستم لنفوئیدی می‌شود که به تومورهای بافت‌های خون‌ساز و لنفوئیدی معروف هستند.
درمان این بیماری شامل ترکیب‌هایی از روش‌های شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، درمان هدفمند، پیوند مغز استخوان و همچنین مراقبت تسکینی می‌شود. انواع خاص بیماری سرطان خون با انتظار هوشیارانه درمان می‌شود.
خون یا فرآورده پلاکتی و همچنین کلینیک درد ممکن است مورد نیاز باشد.این امکان وجود دارد که مراقبت تسکینی «با» یا «بدون» تلاش برای کنترل بیماری مورد نیاز باشد.
موفقیت در درمان به نوع سرطان خون و سن شخص بستگی دارد. نتیجه درمان در کشورهای توسعه‌یافته بهتر شده است. میانگین میزان بقای پنج ساله در ایالات متحده ۵۷ درصد است. در کودکان کمتر از پانزده سال، میزان بقای پنج ساله بیش از ۶۰ تا۸۵ درصد است که این امر به نوع سرطان خون بستگی دارد. در افرادی که دچار لوسمی حاد هستند و بعد از پنج سال از سرطان رهایی می‌یابند، امکان بازگشت سرطان نامحتمل است.
در سال ۲۰۱۲ سرطان خون در ۳۵۲ هزار نفر در سراسر دنیا ایجاد شد و از این میان باعث مرگ ۲۶۵ هزار نفر گردید. این بیماری معمول‌ترین نوع سرطان در میان کودکان است که سه چهارم موارد سرطان خون در کودکان اتفاق می‌افتد و همگی از نوع لوسمی لنفوبلاستی حاد (ALL) است. اما تقریباً ۹۰ درصد انواع سرطان خون در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود که انواع لوسمی حاد میلوئیدی (AML) و لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL) معمول‌ترین انواع در بزرگسالان می‌باشند. این بیماری در کشورهای توسعه‌یافته بیشتر اتفاق می‌افتد.
محتویات
۱ نشانه‌ها
۲ انواع
۳ آسیب شناسی
۴ روند تشخیص
۵ درمان
۶ منابع
نشانه‌ها
نشانه‌های نمادین لوکمی موارد زیر می‌باشند: کم‌خونی که با رنگ پریدگی و سستی یا خستگی مشخص می‌شود، کبودی پوست،تهوع، لثه‌های متورم و خونین، تب خفیف (۳۸/۵ درجه). غده‌های لنفاوی متورم (با اینکه غده‌ها نه دردناک و نه قرمز می‌باشند). درد استخوان، خونریزی شدید و پی‌درپی و پدیدار شدن خون در ادرار یا مدفوع کودک.
نشانه‌هایی همانند علایم لوکمی می‌توانند در کودکانی که از اختلالات گوناگون دیگری رنج می‌برند نیز ظاهر شوند. پزشکان وقتی به لوکمی مشکوک می‌شوند که نشانه‌ها نمادین آن با بزرگی جگر یا طحال همراه باشند. هنگامی شک بیشتر می‌شود که سلول‌های سفید سرطانی در لام خون محیطی دیده شود. تشخیص با آزمایش مغز استخوان قطعی می‌شود.
انواع
لوسمی بر اساس نوع گویچه سفید خون که دچار تراریختگی(ترانس‌ژن) و سرطان شده به دو دسته تقسیم می‌شود:
لنفوئیدی یا لنفوبلاستی:
این نوع لوسمی سلول‌های لنفاوی یا لنفوسیت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد که بافت‌های لنفاوی را می‌سازند. این بافت جزء اصلی سیستم ایمنی بدن است و در قسمت‌های مختلف بدن از جمله غدد لنفاوی، طحال یا لوزه‌ها یافت می‌شود.
میلوئیدی یا مغز استخوانی:
این نوع لوسمی سلول‌های مغز استخوانی را تخت تاثیر قرار می‌دهند. سلول‌های مغز استخوان شامل سلول‌هایی است که بعداً به گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و سلول‌های پلاکت ساز تبدیل می‌شوند.
همچنین هر دو دسته لوسمی به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شوند لذا چهار نوع کلی لوسمی داریم لوسمی مزمن میلوئیدی ، لوسمی حاد میلوئیدی ، لوسمی مزمن لنفوئیدی و لوسمی حاد لنفوئیدی (ALL، CLL، AML، CML)
آسیب شناسی
پزشکان علت دقیق لوسمی را نمی‌دانند. به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی و محیطی در بوجود آمدن این بیماری نقش داشته باشند. مانند هر سرطان دیگری، عامل مستعد و پیشتاز در ایجاد لوسمی به هم خوردن نظم تقسیم سلولی است. پژوهش‌های انجام شده روند بدخیمی بیماری لوسمی را به این عوامل ارتباط می‌دهند:
ژنتیک:
ناهنجاری‌های ژنتیکی نقش بسیار مهمی در رشد لوکمی در بدن دارد. برخی بیماری‌های ژنتیکی مثل سندرم داون، احتمال ابتلا به لوکمی را بالا می‌برد.
قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزه کننده و برخی مواد شیمیایی خاص: افرادی که در معرض پرتوهای شدید قرار گیرند مانند بازماندگان بعد از حملات اتمی یا رویدادهای رآکتورهای هسته‌ای، احتمال دچار شدن به لوکمی در آنها بیشتر است. قرار گرفتن در معرض برخی موادشیمیایی خاص مانند بنزن نیز می‌تواند احتمال ابتلا به لوکمی را افزایش دهد.
نارسایی سیستم ایمنی طبیعی بدن
سن در میان بزرگسالان: آمادگی ابتلا به لوسمی با افزایش سن ارتباط مستقیم دارد. افراد بالای ۵۵ سال باید بیشتر مراقب علایم هشدار دهنده این بیماری باشند. با این حال لوسمی می‌تواند کودکان را هم در هر سنی گرفتار کند ولی بیشتر در سنین سه تا چهار سال اتفاق می‌افتد.
روند تشخیص
بیماری می‌تواند با شتاب یا به کندی پیشرفت کند. نزدیک ۲۵ درصد گونه‌های لوکمی در جریان یک معاینه بالینی معمولی و پیش از اینکه نشانه‌ها بیماری ظاهر شوند تشخیص داده می‌شوند.[نیازمند منبع]پزشکان معمولاً لوکمی مزمن را با آزمایش خون ساده قبل از شروع علائم تشخیص می‌دهند. روند تشخیص می‌تواند دربرگیرنده موارد زیر باشد:
آزمایش جسمی:
شناسایی نشانه‌های فیزیکی و جسمی لوکمی مثل رنگپریدگی ناشی از کم خونی، و ورم غده‌های لنفاوی، کبد یا طحال
آزمایش خون:
شمارش تعداد گلوبول‌های سفید یا پلاکت‌های خون
آزمایش سیتوژنتیک:
این آزمایش تغییرات ایجاد شده در کروموزوم‌ها، ازجمله وجود کروموزوم فیلادلفیا را بررسی می‌کند.
آزمایش نمونه مغزاستخوان
برای تایید تشخیص لوکمی و تعیین نوع و میزان پیشرفت آن دربدن، نیاز به آزمایش‌های بیشتر است.
درمان
در سالهای اخیر، با به کارگیری داروهای ضد سرطان موثرتر، طول عمر بیماران مبتلا به لوکمی افزایش پیدا کرده است. این داروها موجب فروکش کردن نشانه‌های بیماری می‌گردند به طوریکه نشانه‌ها در جریان درمان بیماری بدتر نمی‌شود و حتی بیماران تا اندازه‌ای درمان می‌شوند.
درمان لوسمی بستگی به نوع لوسمی، وضعیت بیماری در شروع درمان، سن، سلامت عمومی و چگونگی واکنش بیمار به نوع درمان دارد که گاهی منجر به سلامت کامل این بیماران می‌شود . از مهمترین عوامل در بهبود بیماری برخوردار بودن بیمار از روحیه بالا جهت مقابله با این بیماری است .
شیوه درمان این بیماری می‌تواند شامل موارد زیر نیز باشد:
– شیمی درمانی
– پرتو درمانی
پیوند مغز استخوان و پیوند سلول‌های بنیادی که در این روش مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم جایگزین می‌شود تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی درمانی و یا پرتودرمانی را دریافت کند.
یافته های اخیر محققان دانشگاه کرنل نشان داد که با استفاده ازفناوری نانولوله می توان سلول های سرطانی موجود در جریان خون را به دام انداخت.
آزمایشگاه مایل کینگ این دانشگاه روی سلول های سرطانی تحقیق می کند و اخیرا از نانولوله های هالویسایت (HNT) به عنوان نانوساختاری برای به دام اندازی سلول های تومور موجود در خون استفاده کرده است، این سلول ها موجب گسترش سرطان در بدن می شوند. این دستاورد علمی موجب شده است تا امیدهای زیادی برای درمان انواع مختلف سرطان ایجاد شود.
نشریه نیچر نتایج یک مطالعه پزشکی در مورد لوسمی میلوئید مزمن (CML) که از نادرترین انواع سرطان خون است را منتشر و اعلام کرد که ترکیب یکی از داروهای دیابت با داروهای استاندارد درمان سرطان خون، در درمان بهتر بیماران موثر است.
در این مطالعه ۲۴ بیمار مبتلا به CML که به درمان های رایج پاسخ نداده بودند، با ترکیب داروی ضد دیابت پیوگلیتازون و داروهای رایج شیمی درمانی، مجددا درمان شدند.
پس از ۱۲ ماه بیش از ۵۰ درصد داوطلبان بهبود یافتند و بیماری ۳ نفر پس از گذشت ۵ سال عود مجدد نداشت و ظاهرا درمان شده بود.
بتازگی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) داروی جدید درمان سرطان خون را تایید کرد. این دارو Empliciti نام دارد و محصول شرکت های دارویی Bristol-Myers و AbbVie است و سیستم ایمنی بدن را به گونه ای تربیت می کند که با سخت ترین نوع بیماری سرطان خون مبارزه کند .
سرطان خون حاد
ترکیب خونی بیمار طی ۶-۳ هفته کاملا به هم می خورد و علایم بالینی از جمله افت پلاکت، کاهش گلبول های قرمز یا افزایش گلبول های سفید، تب و نشانه های نارسایی مغزاستخوان سریع خود را نشان می دهد. پلاکت پایین، تنگی نفس، خونریزی، کاهش وزن و عفونت، بیمار را از کار و زندگی می اندازد و به پزشک مراجعه می کند. احتمال ابتلا به این بیماری، ۳ در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. سرطان خون حاد دو نوع میلوییدی (AML) و لنفوییدی (ALL) دارد و با توجه به نوع سلول سرطانی، درمان و نوع علایم آنها با هم متفاوت هستند.
درمان اصلی شیمی درمانی است. باید از مغزاستخوان بیمار نمونه برداری و ظرف ۴۸ ساعت تصمیم گیری و شیمی درمانی شروع شود. پاسخ به درمان خیلی خوب است و بیماری کاملا از مغزاستخوان پاک می شود، از آنجا که بیماری در بیشتر بیماران بعد از تقریبا ۱ سال، به علت اینکه تعداد کمی از سلول ها به صورت خفته و نیم فعال در مغزاستخوان باقی می مانند و شیمی درمانی قادر به از بین بردن سلول های نیمه فعال نیست، عود می کند، اگر بیماران پیگیری نشوند و اقدام به موقع انجام نگیرد، متاسفانه در عود اول و دوم، از شیمی درمانی نتیجه نخواهیم گرفت.
گام بعد از شیمی درمانی
بعد از شیمی درمانی سنگین، باید درمان پیشرفته تر پیوند سلول های بنیادی مغزاستخوان انجام شود و بعد از اینکه پلاکت و گلبول های سفید و قرمز طبیعی شدند (تقریبا ۲ ماه طول می کشد) و توانستیم مغز استخوان را کامل فلج کنیم، مرحله بعدی، پیوند مغزاستخوان است و از خواهر، برادر یا از پدر و مادر بیمار و طبق شرایط خاصی پیوند دریافت می شود. البته از دهندگان غریبه نیز به ندرت می توان مغزاستخوان سالم را گرفت و به بیماران تزریق کرد. به این ترتیب می توان از عود مجدد سرطان هم جلوگیری کرد
. درمان سرطان خون حاد، ترکیبی از شیمی درمانی و پیوند مغزاستخوان است و اگر به خوبی و به موقع انجام شود، تقریبا ۷۰ درصد بیماران از بیماری جان سالم به در می برند.
سرطان خون مزمن
برخلاف نوع حاد، سیر بیماری و بروز علایم بالینی در سرطان خون مزمن بسیار کند پیش می رود و ممکن است فرد مبتلا به سرطان مدت های طولانی از وجود سلول های سرطانی در بدنش بی اطلاع باشد. علایم نیز بسیار خفیف و جزئی است. ضعف، بی حالی و بزرگی طحال جزو نشانه های این بیماری است. گاهی بیماران به علت بزرگی طحال به پزشک مراجعه می کنند و بیماری سرطان خون تشیخص داده می شود. در بزرگسالان برعکس کودکان، سرطان خون مزمن شایع تر است. سرطان خون مزمن دو نوع میلوپرولیفراتیو (CML) و لنفوپرولیفراتیو (CLL) دارد.
درمان
خوشبختانه سرطان خون مزمن نوع CML با دارویی که ۹-۸ سال است وارد ایران شده، درمان می شود. قرص باید طولانی مدت (حداقل ۵ سال) و روزی ۴ عدد مصرف شود و بیماران با این درمان دارویی زندگی طبیعی را از سر می گیرند. نوع CLL در افراد بالای ۴۰ سال دیده می شود و درمان آن پیچیده تر است. البته خیلی از بیماران بعد از کشف و تشخیص بیماری به درمان خاصی نیاز ندارند. CLL بیماری کم ضرری برای بدن محسوب می شود و بدن واکنش خاصی به آن نشان نمی دهد ولی به ندرت افزایش گلبول های سفید، کم خونی و ضعف در فرد مبتلا دیده می شود.
گاه فقط لازم است بیمار ۶-۵ سال تحت نظر بماند و به درمان سریع نیاز نیست. فقط نام این نوع از سرطان خشن و نگران کننده است. اقدام پزشکی زمانی ضرورت می یابد که بیماری کمی فعال شود و علایم ژنتیکی خاص خود را نشان دهد