آشنایی با ام آر آی

 

• آخرين و پيشرفته ترين دستگاه MRI در دنيا، دستگاه ۱.۵تسلا است كه خوشبختانه بطور محدود به كشور نيز وارد شده است. اين دستگاه دقت، قدرت و سرعت بسيار بالايي دارد.

 

اهمیتMRI
MRI روشی است که می‌توان با کمک گرفتن از آن تصاویر بسیار دقیق و واضحی از اندامهای درون بدن بدست آورد . MRI مخفف کلمه لاتین Magnetic Resonance Imaging به معنی تصویر برداری با تشدید مغناطیسی می باشد .
MRI روشی است که در حدود ۵۰ سال از عمر آن می گذرد. ولی در این مدت پیشرفت‌های بسیاری کرده و جوایز نوبل متعددی به این موضوع تعلق گرفته‌است. برای مثال جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۰۳ به پاول لاتربر و پیتر منسفیلد به خاطر کار بر روی MRI تعلق گرفت. پاول لاتربر نشان داد که به کار بردن گرادیان در میدان مغناطیسی ایجاد تصویرهای دو بعدی را ممکن می سازد. وی در سال ۱۹۷۳ توضیح داد که چگونه با اضافه کردن گرادیان مغناطیسی به آهنربای مرکزی امکان آشکارسازی مقطع عرضی لوله‌ای که در آن آب معمولی وجود دارد و با آب سنگین احاطه شده‌است، ممکن می‌شود. هیچ روش تصویر برداری نمی‌تواند بین آب سنگین و آب معمولی  فرق  قائل  شود.

پیتر منسفیلد  گرادیان را در میدان مغناطیسی مورد استفاده قرار داد تا بتواند به طور دقیق تفاوتهای تشدید را نشان دهد. این قدم اصلی برای ایجاد یک روش کاربردی تصویرسازی بود. همچنین وی نشان داد که چگونه با تغییر سریع گرادیان می‌توان به سرعت تصویر بدست آورد ، که به این روش Echo-Planer scaning می‌گویند. این روش در دهه اخیر در کاربردهای بالینی مفید بوده ‌است. تعدد در جوایز نوبل مربوط به MRI اهمیت این موضوع را به خوبی نشان می دهد. این روش ، تصاویری با دقت بالا از اندامهای بدن فراهم می کند و امروزه به میزان زیادی در دنیا کاربرد دارد و می تواندجایگزین روشهای قبلی شود. زیرا با توجه به دانش امروزه ما هیچ عارضه جانبی ندارد.

بطور عمده بدن انسان از آب و چربی تشکیل شده‌است. آب ۳/۲ وزن بدن را شامل می شود و دارای دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن در هر مولکول است.
مولکولهای چربی نیز به مقدار زیادی هیدروژن دارند. به طور کلی مقدار اتم هیدروژن بدن تقریبا ۶۳ درصد است. و این اتم که مقدارش بیشتر از دیگر عناصر است، دارای سیگنال MRI می باشد. از آنجایی که بین محتوای آب اندامها و بافتها تفاوت وجود دارد، و همچنین در خیلی از بیماریها روند آسیب رسانی منجر به تغییر در محتوای آب می شود، این روش تصویر برداری بطور وسیع در پزشکی بکار برده می شود.

دستگاه MRI لوله‌‌ای است که بوسیله آهنربای دایره‌ای شکل دواری احاطه شده است. این آهنربا میدان مغناطیسی ایجاد می کند. در اینجا موج رادیویی با طول موجهای متفاوت سطح نمونه را جاروب می کنند. انتهای نمونه با جذب انرژی از موج رادیویی هم فرکانس با چرخش آنها ، به حالت انرژی بالاتری می روند و در راستای میدان مغناطیسی خارجی قرار می گیرند.

با قطع میدان این هسته ها به حالت اولیه خود برمی گردند. در این هنگام است که از ماده امواج الکترومغناطیسی با بسامد رادیویی تابش می شود که توسط سیم پیچی که به آن کویل می گویند، دریافت انجام می‌شود. این سیم امواج دریافتی را به جریان الکتریکی تبدیل می‌کند. سپس این جریانها تقویت می‌شوند و به عنوان سیگنالهای MRI به رایانه داده می‌شود. رایانه با استفاده از سیستم تبدیلی به نام تبدیل فوریه این داده ها را به تصویر تبدیل می‌کنند. این تصویر بسیار دقیق است و تغییرات بسیار کوچک را نیز می‌تواند نشان دهد.

نحوه تصویربرداری
فردی که قرار است با این روش مورد تصویربرداری قرار گیرد نباید هیچ شی فلزی مانند ساعت ، انگشتر ، مفصل مصنوعی و …. داشته باشد. و یا شی فلزی در نزدیکی دستگاه MRI قرار گیرد ، زیرا میدان مغناطیسی روی این مواد فرومغناطیسی اثر گذاشته و نه تنها باعث تداخل در امر تصویربرداری می شود،
بلکه می تواند به خود فرد نیز آسیب برساند به همین دلیل است که دستگاه MRI را در اتاق‌های ویژه‌ای قرار می دهند. این اتاقها نسبت به امواج الکترومغناطیسی نفوذناپذبرند. در نتیجه امکان ورود یا خروج برای این امواج وجود ندارد. به علاوه لباس مخصوصی را تن بیمار می‌کنند که هیچ قسمت فلزی نداشته باشد.
آخرين و پيشرفته ترين دستگاه MRI در دنيا، دستگاه ۱.۵تسلا است كه خوشبختانه بطور محدود به كشور نيز وارد شده است. اين دستگاه دقت، قدرت و سرعت بسيار بالايي دارد.
ام.آر.اي ۰‎/۳ تسلا (باز) نيز از دقت بالايي برخوردار است و با استفاده از آن مي توانيم بيماراني را كه باردارند يا جثه بزرگي دارند وامكان تست آنان با ديگر دستگاههاي MRI وجودندارد تست كنيم. همچنين با استفاده از اين دستگاهها، امكان تست بيماراني كه فلز در بدنشان است فراهم مي آيد.»

در حین عمل تصویربرداری فرد باید آرام باشد. به این منظور می‌توان یک آرام بخش ملایم به وی داد. سپس او را روی تخت خوابانده و از وی می‌خواهند که به طور عادی نفس بکشد. بعد از اینکه فرد در دستگاه قرار گرفت، محل مورد تصویربرداری را با نور مشخص می کنند و اسکن کردن شروع می‌شود. در فواصل زمانی که اسکن کردن قطع می‌شود وی می‌تواند قدری حرکت کند ، ولی نه آنقدر که از محل مورد نظر جابجا شود. شخص در طول اسکن می‌تواند از طریق دکمه‌ای که در اختیار او قرار داده‌اند به مسئولین اطلاع ‌دهد، و اسکن کردن متوقف ‌شود. بعد از اتمام کار اطلاعات تصویری به رایانه‌ای داده می‌شود و رایانه با بررسی اطلاعات ، تصویری ایجاد می کند که روی فیلم منعکس می‌شود.

موارد کاربرد
امروزه M.R.I در تشخيص بسياري از بيماريها و ضايعات اعضاء مختلف بدن به کار مي رود .
از این روش می‌توان برای تشخیص ، درمان و دنبال کردن مسیر بیماری استفاده نمود. مثلا تمام ناهنجاریهای مغز و نخاع به وسیله MRI نشان داده می‌شود.
با این روش می‌توان تشخیص داد که درد کمر به علت درد عضله است و یا به علت فشار روی عصب می‌باشد. همچنین در درمان و تشخیص و روند توسعه سرطان از این روش استفاده می‌شود. موارد کاربرد MRI بسیار زیاد است که در این جا فقط چند نمونه ذکر می شود:

MRI-1 مغز: M.R.I در بررسي مغز و نخاع و چشم ، گوش و بسياري از ديگر اعضاء موجود در ناحيه سر و گردن به کار مي رود . بايد يادآور گرديد که نخستين بار از اين روش در برررسي مغز و نخاع استفاده شد و M.R.I به ميزان زيادي به ياري متخصصين و جراحان مغز و اعصاب آمد . از اين روش در تشخيص پارگي و جابجايي ديسک هاي بين مهره هاي ستون فقرات ، صدمات و تومورهاي نخاع ، تومورهاي مغز ، خونريزي ها و به خصوص سکته هاي مغزي استفاده مي شود . در برخي موارد خاص که تشخيص آن برعهده پزشک معالج شماست ، ممکن است نياز به استفاده از ماده گادولينيوم جهت تصويربرداري در روش M.R.I باشد .
در اين نوع تصويربرداري، تصاوير كاملا تفكيك‌شده‌‌‌‌اي از بخش‌‌‌‌هاي مختلف مغز گرفته مي‌‌‌‌شود. وضعيت بيماران مبتلا به سردرد حمله‌‌‌‌اي و ناگهاني؛ ضعف و دوبيني، با MRI مغز قابل بررسي است. MRI مغز براي تكميل تصويربرداري به وسيله سي‌‌‌‌تي‌اسكن و در مواردي نامشخص بودن تصاوير دريافتي به وسيله سي‌‌‌‌تي‌اسكن نيز استفاده مي‌‌‌‌شود.

۲- MRI ستون مهره‌‌‌‌ها: معمولا براي بررسي بيرون‌زدگي يا تورم غيرعادي ديسك،‌ تنگ شدن و ناراحتي كانال مياني ستون مهره‌‌‌‌ها كاربرد دارد. علاوه بر اين، اين نوع تصويربرداري بهترين شيوه براي بررسي وضعيت آسيب‌‌‌‌ها و مشكلات عودكننده (بازگشت‌كننده) ستون مهره‌‌‌‌ها در بيماراني است كه مورد عمل جراحي ستون مهره‌ها قرار گرفته‌‌‌‌اند.

MRI-3 استخوان و مفصل‌‌‌‌ها: در اين نوع تصويربرداري، وضعيت تمام استخوان‌‌‌‌ها و مفصل‌ها، حتي بافت‌‌‌‌هاي نرم به ويژه بخش‌‌‌‌هاي متصل به آن‌‌‌‌ها قابل‌بررسي است. وضعيت تاندون‌ها، رباط‌‌‌‌ ها، عضلات، غضروف‌‌‌‌ها و آسيب‌هاي احتمالي استخوان‌‌‌‌ها نيز با اين تصويربرداري مورد بررسي قرار گيرد.

MRI-4 حفره شكم: معمولا زماني كه استفاده از سي‌‌‌‌تي‌اسكن و اولتراسون پاسخ‌گوي نياز پزشك براي تشخيص بيماري نباشد، از MRI حفره شكم براي بررسي دقيق وضعيت اندام‌‌‌‌هاي دروني حفره‌شكم استفاده مي‌‌‌‌كنند. شاخص‌‌‌‌ترين كاربرد MRI حفره شكم، بررسي وضعيت كبد، غدد فوق كليه و پانكراس است.

MRI- 5ويژه دستگاه گردش خون:MRA  ، MRI ويژه دستگاه گردش خون و بررسي وضعيت قلب و رگ‌‌‌‌هاست. رگ‌‌‌‌هاي مرتبط با گردن (كاروتيد) و مغز نيز با اين نوع MRI بررسي مي‌‌‌‌شوند. براي بررسي وضعيت رگ‌‌‌‌هاي محوطه شكم، به ويژه رگ‌‌‌‌هاي مرتبط به كليه‌‌‌‌ها نيز از MRA استفاده مي‌‌‌‌كنند. سام.آر.آي تصويربرداري به شيوه تشديد مغناطيسي با MRI ، شيوه ديگري براي تصويربرداري از اندام‌‌‌‌ها و بافت‌‌‌‌هاي دروني بدن با كمك امواج مغناطيسي و امواج راديويي است.