همه چیز درباره اختلال یادگیری كودكان

 

 

• در دنیا، در آتیه… در بسیاری از کشورهای جهان کودکان مبتلا به اختلال یادگیری حقوق قانونی ای دارند که به واسطۀ آن از آموزش فشرده و انفرادی ای برخوردار می شوند که توسط معلم مدرسۀ آن ها به ایشان ارائه می شود.

تعاریف متعددی برای اختلالات یادگیری وجود دارد که مهمترین آن عبارتست از: اختلال در یک یا چند فرآیند روانی پایه به درک یا استفاده از زبان شفاهی یا کتبی مربوط می‌شود و می‌تواند به شکل عدم توانایی کامل در گوش کردن ، فکر کردن ، صحبت کردن ، خواندن ، نوشتن ، حجمی کردن یا انجام محاسبه‌های ریاضی ظاهر شود.

این اصطلاح شرایطی چون معلولیتهای ادراکی ، آسیب دیدگیهای مغزی ، نقص جزئی در کار مغز ، ریس ‌لکسی یا نارسا خوانی و آفازیای رشدی را در بر می‌گیرد.

از سوی دیگر ، اصطلاح یاد شده آن عده را که اصولا بواسطه معلولیتهای دیداری ، شنیداری یا حرکتی همچنین عقب ماندگی ذهنی یا محرومیتهای محیطی ، فرهنگی یا اقتصادی به مشکلات یادگیری دچار شده‌اند را شامل نمی‌شود.

اختلال یادگیری كودكان داراي ناتواني يادگيري معمولا ازلحاظ هوشي مشكلي ندارند، اما به دليل نقص درراه هاي پردازش اطلاعات مغزشان،عملكرد ذهني پا ييني را نشان مي دهند.

به زبان ساده مي توان گفت ناتواني يادگيري از تفاوت در مسيرهاي عصبي و ارتباط آنها در مغز ناشي مي شود. اين حالت ممكن است به صورت اشكالات مهمي در اعمالي نظير گوش دادن، صحبت كردن، خواندن،نوشتن، استدلال كردن، يا حساب كردن ظاهر شود.

اكثر اين بي نظمي ها جنبه ذاتي دارند و به نظر مي رسد كه علت آنها بدكارکردي سيستم اعصاب مركزي باشد.

اين كودكان با حمايت صحيح و درمان به موقع مي توانند در مدرسه و در زندگي، افراد موفقي باشند.

ناتوانی یادگیری مشکلاتی هستند که بر توانایی مغز در دریافت، پردازش، آنالیز و ذخیره اطلاعات تاثیر می گذارد. این مشکلات باعث می شود یک دانش آموز بسیار کندتر از فردی که این مشکل را ندارد،مطالب را یاد بگیرد. ناتوانی یادگیری انواع واقسام مختلف دارد و اکثر دانش آموزانی که دچار این مشکل هستند، به بیش از یک نوع از آن مبتلا هستند.

برخی از انواع خاص آن می تواند در توانایی فرد در تمرکز کردن نیزاخلال ایجاد کند و درنتیجه باعث پریشانی و سردرگمی فکر فرد شود. سایر ناتوانی های یادگیری می تواند خواندن، نوشتن، تلفظ کردن، یا حل مساله های ریاضی را برای فرد مشکل کند.

این کودکان دارای بهره هوشی متوسط تا بالا هستند، از لحاظ حس های مختلف ) بینایی و شنوایی( سالم هستند، ازامکانات محیطی و آموزشی نسبتا مناسبی برخوردارند، دارای ناهنجاری های شدید رفتاری نیستند، پیشرفت آموزشی این کودکان به طور قابل ملاحظه ای کمتر ازبهره هوشی آنها و امکانات آموزشی است که از آن برخوردار هستند.

یعنی به نوعی تفاوت فاحشی بین توانایی هوش بالقوه آنان و عملکردشان در ارتباط با فرآیند یادگیری وجود دارد.

نشانه ها و ویژگی ها این دسته از کودکان علاوه بر مشکل یادگیری در مسائل دیگری هم ممکن است دچار مشکل باشند. این حیطه ها به طور کلی شامل موارد زیر هستند:

– توانایی های شناختی یا ذهنی:

این دسته از مهارت ها به انسان امکان درک مفاهیم، حل مسئله، توجه، به خاطر سپردن، تصمیم گیری و … را می دهند.

گروهی از مبتلایان به اختلال یادگیری به علت نقص در این حوزه علایم مشخصی را نشان می دهند. مانند: ناتوانی در درک مفهوم و منظور متن خوانده شده، ناتوانی در تولید مطلب و نوشتن انشا یا جملۀ متناسب با سن، بی توجهی به درس یا دستورالعمل های ارائه شده در زندگی روزمره و …. آزمون های شناختی ای مانند VSX و CANTAB قابلیت سنجش این دسته از توانایی ها را دارند.

– ادراک دیداری:

مبتلایان با وجود داشتن چشم سالم، نمی توانند اطلاعات دیداری دریافت شده از محیط را به شکل صحیح تفسیر و درک کنند. در این کودکان نشانه هایی از جمله عدم شناسایی حروف با ظاهر مشابه (ک بجای گ یا ط بجای ظ)، ناتوانی در پیدا کردن حرف یا کلمه ای خاص در یک صفحه از روزنامه، ناتوانی در تشخیص حروف یا کلمات با تغییر دست خط و …. مشاهده می شود.

آزمون TVPS تمامی فاکتور های ادراک دیداری از جمله ثبات شکل، تمیز دیداری، تشخیص شکل از زمینه و … را ارزیابی می نماید.

– ادراک شنیداری:

مبتلایان با وجود داشتن گوش سالم، اطلاعات شنیداری دریافتی از محیط را نمی توانند تفسیر و درک کنند. این کودکان غالبا در حضور سرو صدا نمی توانند درس بخوانند و در کنار یادگیری عمومی به یادگیری انفرادی نیز نیاز دارند. والدین آن ها عموما از اینکه هر حرف را باید چندین بار به آن ها گفت شکایت می کنند.

ارزیابی عوامل دخیل در ادراک شنیداری (مانند تشخیص صدا در حضور سر و صدا) توسط متخصص مربوطه با دستگاه هایی پیشرفته قابل سنجش است.

– حافظه ی دیداری و شنیداری:

هر فرد سالم حدود ۷ تا ۹ آیتم از اطلاعاتی را که دیده یا شنیده، می تواند برای کوتاه مدت به خاطر بسپارد. تکرار و تمرین به ما کمک می کند این موارد را برای مدت طولانی تری به یاد داشته باشیم. این حوزه در تعداد زیادی از مبتلایان به صورت عدم بازیابی شکل کلی کلمه با وجود شناختن حرف های آن بطور جداگانه و یا ناتوانی در یادگیری برخی اشتباهات متداول با وجود جریمه نویسی مکرر، دیده می شود. این آیتم ها با کمک تست VSX و TVPS قابل ارزیابی هستند.

– مهارت های حرکتی ریز و هماهنگی چشم و دست: این کودکان در سنین پایین تر احتمالا در بستن بند کفش، قیچی کردن، صحیح گرفتن مداد در دست، رنگ آمیزی مرتب در محدوده و … مشکل دارند. هر گونه مشکل در این بخش از طریق آزمون BOT قابل ارزیابی و سنجش است.

علایم ناتوانی یادگیری تعداد زيادي از ویژگی ها را به كودكان مبتلا به ناتواني هاي يادگيري نسبت داده اند مانند جنب و جوش بيش از حد، نقايص ادراكي حركتي، بي ثباتي عاطفي )حالت عاطفي آنها دایما در تغيير است(، نقص در هماهنگي عمومي بدن، اختلالات درتوجه )دامنه توجه كوتاه، حوا سپرتي،عدم توجه(، هيجاني بودن، اختلال درحافظه و تفكر، دارا بودن مشکلات درسي بخصوص در خواندن، حساب، نوشتن،هجي كردن وجود نقايص در تكلم وشنيدن، بي نظمي هاي نامشخص در علایم نورولوژكي )عصب شناختی( و نوار مغز مشاهده می شود.

شايع ترين انواع ناتواني يادگيري نارساخواني:

نوعي از ناتواني يادگيري است كه فرد مبتلا در درك كلمات مكتوب مشكل دارد. ممكن است با عنوان ناتواني درخواندن يا اختلال خواندن نيز ناميده شود.

نارسايي در رياضيات یا دیسلکسیا:

فرد مبتلا به دیسلکسیا در حل مسایل رياضي كه محدوديت زماني دارند و درك مفاهيم رياضي مشكل دارد.

نارسانويسی:

نوعي ناتوانی يادگيري كه فرد به سختي مي تواند حروف را با شكل مناسب بنويسد يا نمي تواند كلمات را درفضاي مشخص و مناسبي جاي دهد.

اختلالات پردازش شنيداري و ديداري:

فرد مبتلا با وجود داشتن بينايي و شنوايي سالم، در درك زبان مشكل دارد.

ناتواني يادگيري غيركلامي:

نوعي ناتواني يادگيري كه از وجود اشكال درنيمكره راست مغز ناشي مي شود و باعث ايجاد مشكل در پردازش ديداري فضايي،شهودي، سازماني و كلي نگری می شود.

باید دانست که اختلال یادگیری،مجموعه ای از نشانه هاست و نارسایی یااختلال خاصی را در کودک یا زمینه ویژه ای از تحصیل او را مشخص نمی کند،)بلکه نشان می دهد که کودک نیازمند کمک وآموزش ویژه ای است.

درمان ناتوانی یادگیری برای تشخیص ناتوانی یادگیری می توان به استفاده از پرسشنامه و مصاحبه بالینی اشاره کرد یا می توان از طریق دفتر دیکته و ریاضیات وی به تشخیص نوع اختلال یادگیری وی پی برد که اختلال در خواندن،نوشتن، یا ریاضیات دارد.

روش های درمانی آموزش شناختي: توجه به تغيير افکار، پنهاني و رفتار، آشکار است که شامل مراحل مختلفي است.

خود آموزشي:

براي پيدا کردن راه حل مناسب که کودک در حين انجام تکاليف تحت نظارت سرمشق دهنده با خود لغات بلند را مي گويد. بعدکلمات را جداجدا تکرار مي کند و سپس هر حرف را که مي نويسد بلند مي خواند و بالاخره، براي انجام وتکميل به موقع تکاليف و تهيه جواب هاي لازم راهنمایي مي شود.

خود بازبيني:

جهت افزايش قدرت توجه است که کودک را آگاه تر مي کند بيشتر توجه خود را کنترل کند. در اين روش دانش آموز در حين انجام فعاليت درسي لحظه به لحظه توجه خود رابه درس با گفتن اين جمله که آيا به درس توجه مي کند، بررسي مي کند.

آموزش دو طرفه يا دو جانبه:

در اين روش آموزگار موقعيت آموزشي دانش آموز را در نظر گرفته و برنامه ريزي مي کند تا به دانش آموز مسوولیت بدهد و تدريجا نيز مسوولیت را بيشتر کند تا به نتيجه مطلوب برسد. اين روش شامل چهار فعاليت، خلاصه کردن متن، درست کردن سوال از متن که شامل درک مطلب است،تصحيح و رفع اشکال و بالاخره خواندن،مرور، حدس و پيش بيني درباره محتواي مطلب بعدي يا ادامه بحث است در اين روش آموزگار و دانش آموز باهم عمل پس خوراند را انجام مي دهند.

آموزش تغيير رفتار:

در اين روش به کودک فعاليت هدايت شده يا تکليف مخصوص که احتياج به مهارت

دارد، داده مي شود زماني که دانش آموزدر انجام تکليف مورد نظر موفق شود به تکليف بعدي مي پردازد. در اين روش آموزش دهنده به پاسخ هایي که به تکليف ارتباط ندارد بي توجه بوده و به پاسخ هاي مربوط به تکليف پاسخ مثبت مي دهد.

تحریکات حسی: شامل حس لمس فشاری و عمقی، لمس سطحی یا مویی،تحریکات شنوایی و تعادلی است.
آموزش دو نیمکره: کودکان دارای ناتوانی یادگیری معمولا دارای خامی حرکتی هستند.ا کثرا در کودکی سینه خیز نرفته اند.

با استفاده از یک سری تمرینات این نقایص برطرف شده که منجر به یادگیری بهترکودک می شود.

همچنین پس از ایجاد غلبه طرفی، با استفاده از تمرینات حرکات تقاطعی هماهنگی لازم بین دو نیمکره ایجاد می شود.

نوروفیدبک امروزه براي تشخیص دقیق وکامل بسیاري از اختلال ها و از جمله ناتوانی یادگیری، از QEEG یا نقشه مغزی استفاده مي شود.پس از تشخیص با QEEG ، درمان با نوروفیدبک آغاز مي شود.

این روش درمان کامل محسوب مي شود .بدین معني که اگر دوره درماني کامل شود، با قطع درمان، علایم دوباره باز نمي گردند وکودک براي همیشه درمان مي شود. نوروفیدبک روش درمانی تکنولوژیک و نوینی است که اساس آن را آموزش خودتنظیمی مغزی تشکیل می دهد.

از این رو کودک می تواند با کمک این روش به اصلاح و تنظیم مناسب الگوی امواج مغزی خود بپردازد.در اين روش امواج مغزي توسط الكترود دريافت و به شكل بازي كامپيوتري به كودك نشان داده مي شود. كودك با استفاده از امواج مغزي و بدون استفاده ازدست، سعي مي كند بازي را اداره كند،به اين ترتيب مغز به صورت ناخودآگاه به تنظيم فعاليت خود پرداخته و به عملكرد طبيعي دست مي يابد.

در دنیا، در آتیه… در بسیاری از کشورهای جهان کودکان مبتلا به اختلال یادگیری حقوق قانونی ای دارند که به واسطۀ آن از آموزش فشرده و انفرادی ای برخوردار می شوند که توسط معلم مدرسۀ آن ها به ایشان ارائه می شود.

این خدمات هر روز و مادامی که کودک به پیشرفت مورد نظر دست پیدا کند (حداقل یک سال) ادامه می یاید. کسانی که مایل به گرفتن خدمات از موسسات و کلینیک های خصوصی باشند نیز تحت پوشش بیمه هستند. اما در ایران این اختلال به ندرت در بین والدین و معلمان شناخته شده است و بجای تشخیص درست، برچسب کم هوش یا تنبل به کودک زده می شود. یکی از نتایج این موضوع پایین آمدن انگیزه و اعتماد به نفس مبتلایان به ال دی در موضوع آموزش است.

کلینیک آتیه با مطالعه و پژوهش در زمینه درمان اختلالات یادگیری، پکیجی طراحی کرده است که متناسب با زمان و هزینۀ خانواده ها در تهران باشد. این پکیج با اشراف به این موضوع تهیه شده است که در بسیاری از موارد نیاز به تمدید دارد و در زمان کوتاهی که کودک در کلینیک حاضر است، تنها مقدماتی را می آموزد که با کمک والدین در منزل به ثمر خواهند رسید.

پکیج مذکور خصوصیات منحصر به فردی دارد که در بین مراکز مرتبط با این اختلال منحصر به فرد است:

– ارزیابی کامل نقاط ضعف احتمالی در حیطه های: خواندن، نوشتن، ریاضی، زبان شفاهی، ضعف در ادراک دیداری و ادراک شنیداری، نواقص شناختی و مشکلات در حیطۀ هماهنگی حرکتی و تعادل.

– دریافت آموزش همه جانبه با اشراف کامل به نقاط ضعف کودک که منجر به مشکلات تحصیلی شده، این آموزش ها را از آموزش های رایجی که معلمین خصوصی ارائه می کنند، متمایز کرده است.

– در صورتی که آزمون ها مشکلات حرکتی جدی را نشان دهند، علاوه بر پکیج اختلال یادگیری، کودک جلسات کاردرمانی حرکتی را نیز خواهد گذراند.

– در صورت مشاهدۀ نواقص شناختی ، کودک در جلسات بازتوانی شناختی کامپیوتری نیز ثبت نام خواهد کرد.

– در روند درمان یک تیم تخصصی در جلسۀ هفت پکیج، در قالب کمیسیونی تشخیصی و درمانی، به ارزیابی روند درمان مراجع می پردازند تا از خطاهای احتمالی جلوگیری کرده و بهترین روش درمان را توصیه نمایند.

– ارزیابی تحصیلی، در پایان هر دورۀ ۲۰ جلسه ای برای ارزیابی پیشرفت کودک و روند درمان تکرار خواهد شد.