ورم زانو از علائم و علت تا درمان آن
پژوهشگران ارتوپد در این جا به بیان مشکلات مفصل زانو پرداخته اند و بیان کرده اند چه چیزی باعث تورم در این مفصل می شود همراه ما باشید با اطلاعات پرشکی درباره ورم زانو از علائم و علت تا درمان آن
مایع نواحی اطراف زانو (که در برخی موارد این مایع خون است) می تواند مفصل را پر کرده و بنابراین باعث ورم پشت یا جلوی زانو شود.
از ورم زانو گاهی اوقات با اصطلاح “آب آوردن زانو” در گفتار عامه و دانش‌واژه “افیوژن” در متون تخصصی پزشکی یاد میشود. ورم زانو می‌تواند در اثر ضربه، استفاده مفرط مداوم یا بیماری باشد.
ورم مفصل زانو موجب محدودیت عملکرد و کاهش انعطاف‌پذیری این مفصل میشود؛ به عبارتی منجر به سفتی و خشکی زانو می گردد.
تورم زانو زمانی ایجاد میشود که مایعی بعد از آسیب دیدگی در داخل و بیرون مفصل زانو ساخته شود مفصل زانو کپسول های بسته ای مانند بالون است و می تواند باز و بسته شود، زمانیکه مایع در داخل مفصل انباشته شود باعث ایجاد تورم می شود، به این تورم بیرون تراوی یا ترشح گفته میشود.
ورم زانو می تواند با زانو درد یا بدون درد زانو باشد، و در زیر زانو، جلوی زانو و پشت آن بروز پیدا کند. بیرون تراوی زانو بر اثر ضربه به ساختارهای مهم زانو در هنگام آسیب دیدگی های شدید ایجاد می شود. ورم زانو در بیرون کپسول معمولا مستقیما روی ساختار زانویی که دچار تورم شده است ایجاد می شود.
ورم زانو می تواند به تدریج یا ناگهانی ایجاد شود. تورم با افت و خیز همراه است اما تورم های دائمی و پایدار با آسیب دیدگی های جدی ایجاد می شود. در ادامه به علائم و درمان ورم زانو می پردازیم.
همه جای زانو می تواند ورم کند ولی گاهی ناحیه خاصی ورم می کند که شایع ترین این نواحی عبارتند از:
– تورم پشت زانو (یا ورم عقب زانو)
– تورم زیر کاسه زانو (ورم پایین زانو)
– تورم بالای زانو (ورم بالای کاسه زانو)
شایع ترین این نواحی ناحیه پشت زانو است که بدنبال ورم آن اطراف کاسه زانو هم ورم می کند.
از ورم زانو گاهی اوقات با اصطلاح “آب آوردن زانو” در گفتار عامه استفاده می شود. ورم زانو می تواند به علت آب آوردن زانو باشد و یا به دلایل دیگری رخ دهد.
ورم مفصل زانو موجب محدودیت عملکرد و کاهش انعطاف‌پذیری این مفصل میشود؛
برای مثال ممکن است بیمار به راحتی نتواند زانوی ورم کرده را کاملاً خم یا صاف کند و همچنین زانو در حالت دراز کردن پا در زاویه ۱۵ تا ۲۵ درجه قرار بگیرد. احتمال دارد از یک‌سو، زانوی ورم کرده، بسته به علت تورم، با هیچ علامت دیگری توأم نباشد یا از سوی دیگر با درد، قرمزی و یا عدم تحمل وزن بدن همراه باشد.
ورم مزمن یا طولانی مدت به آسیب بافت مفصل، تحلیل غضروف و نرم شدن استخوان می‌انجامد، بنابراین بهتر است هر چه سریع‌تر به درمان ورم زانو پرداخت.
علت ورم زانو چیست؟
گاهی علت ورم زانو می تواند نتیجه وجود عفونت‌هایی چون دمل یا سلولیت (عفونت پوست و بافت زیرپوستی) است. بیماری‌های التهابی تأثیرگذار بر مفصل‌های متعدد درون بدن نیز باعث ورم زانو می‌شوند که از جمله آن بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• اسپوندیلیت انکیلوزان (التهاب مفصل‌های بین‌مهره‌ای ستون فقرات)
• التهاب بورس یا بورسیت (التهاب کیسه بورس محافظت کننده از مفصل)
• نقرس (گونه‌ای آرتروز که به دلیل تشکیل اسید اوریک در مفصل ایجاد میشود) و بیماری شبه‌نقرس
• استئوآرتریت
• آرتروز پسوریازیس (آرتروز همراه با پسوریازیس یا صدفک پوست)
• آرتریت روماتوئید (بیماری خود ایمنی مزمن که عفونت مفصل مشخصه‌ی بارز آن است.)
• آرتروز عفونی یا سپتیک
• لوپوس منتشر یا لوپوس اریتماتوس سیستمیک (اختلالی که در آن بدن به بافت‌ها و سلول‌های سالم خود حمله می‌کند.)
ورم زانو گاهی بر اثر ضربه و آسیب بروز می‌کند. بعضی از موارد آسیب زا عبارت‌اند از:
• آسیب‌های ناشی از نیش یا گاز گرفتن
• شکستگی استخوان
• وارد شدن بخشی از استخوان یا غصروف درون فضای مفصل
• هماتوما (تجمع خون در بافت بدن)
• کشیدگی و رگ به رگ شدن
• پارگی مینیسک زانو
تومورها نیز باعث ورم زانو می‌شوند. تومورهای خوش‌خیم و بدخیم پوست، بافت‌های نرم یا استخوان از دلایل ورم زانو به شمار می‌روند.
علائم
معمولا ورم زانو با درد همراه است و درد شدید از علائم بارز این بیماری می باشد. با این حال، ورم زانو از علائم متعدد دیگری نیز برخوردار است که به تشخیص علت اصلی این عارضه کمک می‌کنند. در زیر به بعضی از رایج‌ترین علائم ورم زانو اشاره می‌کنیم:
• ورم زانو به اندازه‌ای که زانو بزرگ‌تر از حد طبیعی به نظر رسد.
• پف کردن اطراف قسمت‌های خاصی از زانو به ویژه بخش استخوانی
• سفتی مفصل زانو که در حقیقت نتیجه تجمع مایع در آن ناحیه است.
• دشواری در خم کردن یا حتی صاف کردن کامل زانو
ورم زانو در موارد شدید با علائم دیگری نیز همراه است. شماری از نشانه‌های نگران کننده عبارت‌اند از:
• ساکت نشدن درد، حتی پس از مصرف داروهای خاص و مسکن‌های غیرتجویزی
• قرمزی زانو
• گرم‌تر بودن یک زانو نسبت به زانوی دیگر
درمان
درمان های ورم زانو شامل بدون جراحی و جراحی می باشد. بسته به شدت بیماری و علائم آن پزشک نوع بیمار را تجویز می کند.
بدون جراحی
• اگر شکستگی دلیل ورم زانو باشد، پزشک استفاده از آتل یا قالب را برای بی حرکت نگه داشتن زانو تا زمان بهبود آن توصیه می‌کند.
• کشیدگی رباط‌ها (لیگامان‌های) زانو با کمپرس سرد یا گرم جهت کاهش التهاب و درد و همینطور با مصرف داروهایی نظیر مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب درمان میشود.
• انجام عمل جراحی غالباً در صورت پاره شدن رباط‌ها و تاندون‌ها ضرورت می‌یابد.
• برای درمان دررفتگی‌هایی چون از جا درآمدن کشکک زانو، روش‌های خاصی برای جا انداختن به کار برده میشود.
• ورم مزمن زانوی ناشی از آرتروز با داروهای ضدالتهاب و مسکن‌های غیرتجویزی درمان میشود.
• گونه نوینی از داروهای ضدالتهاب که صرفاً ماده‌ای را هدف قرار می‌دهند که در بیماری آرتریت روماتوئید باعث التهاب میشود.
• روش پرایس معمولاً برای درمان ورم زانو بسیار کارآمد است؛ پرایس (PRICE) مخفف کلمات محافظت (protection)، استراحت (rest)، یخ (ice)، فشردگی (compression) و ارتفاع (elevation) است.
۱. محافظت ـ برای پیشگیری از آسیب ناشی از وارد آمدن فشار مکرر به زانو از زانوبند استفاده کنید.
۲. استراحت ـ وزن بدن را روی زانوها نیاندازید. اگر مجبور به حرکت کردن هستید، یک جفت چوب زیر بغل تهیه کنید تا وزن بدن را تحمل کند.
۳. یخ ـ دو تا سه بار در روز جهت کاهش درد و التهاب، کمپرس سرد یا یخ را روی زانو قرار دهید. همواره پارچه یا حوله را بین پوست و کمپرس یخ بگذارید تا از پوست محافظت کنید. هیچ‌گاه از کمپرس گرم برای درمان ورم زانو استفاده نکنید، چون موجب افزایش التهاب خواهد شد.
۴. فشردگی ـ برای حمایت از مفصل زانو و فشرده ساختن آن از نوار پانسمان کشی یا زانوبند استفاده کنید تا تجمع مایع و ورم زانو را کاهش دهد.
۵. ارتفاع ـ هر زمان که می‌توانید زانو را بالا بگذارید. یک بالش را به گونه‌ای زیر پا قرار دهید که زانو بالاتر از قلب قرار گیرد و به این ترتیب مایع جمع شده زیر مفصل زانو سریع‌تر تخلیه شود.
علاوه بر پنج اقدام فوق، روش‌های دیگری نیز برای کاهش ورم زانو وجود دارند که عبارت‌اند از:
• ورزش:
ورزش منظم موجب کاهش وزن میشود و در نتیجه از بروز آسیب عضلانی و مفصلی جلوگیری می‌کند. چنانچه اضافه وزن دارید یا از التهاب و درد مفصل رنج می‌برید، یک برنامه ورزشی روزانه‌ی ملایم را شروع کنید. بهتر است در عوض ورزش‌هایی مانند دویدن و دوچرخه سواری، ورزش‌هایی نظیر شنا و ایروبیک در آب را انتخاب کنید که فشار زیادی به مفصل وارد نمی‌کنند و برای آن مفید هستند.
• فیزیوتراپی و ماساژ:
یک روش فوق‌العاده‌ای برای کاهش درد و التهاب است. همواره پیش از شروع ماساژ، دکتر فیزیوتراپی یا ماساژور را در جریان ضعف یا آسیب وارده قرار دهید.
• دخانیات:
از استعمال دخانیات بپرهیزید چون باعث آهسته شدن یا نقص فرایند التیام میشود.
یک رژیم سالم تفاوت چشمگیری را در وضعیت زانوی متورم ایجاد می‌کند. رعایت یک رژیم متعادل در کاهش وزن مؤثر است، فشار روی مفصل‌ها را کم می‌کند و انعطاف‌پذیری و توانایی حرکتی کلی بدن را بهبود می‌بخشد. مواد مغذی سرشار از ویتامین C، نظیر انواع توت‌ها و مرکبات، را در برنامه غذایی خود بگنجانید تا تولید کلاژن در بدن افزایش یابد. کلاژن یکی از ترکیب‌های مهم استخوان و غضروف به شمار می‌رود و علاوه بر پیشگیری از بروز درد و ورم زانو، فرایند التیام‌بخشی بدن را نیز تسریع می‌بخشد.
• مواد غذایی سرشار از ویتامین B:
مانند سویا، گوشت بدون چربی، تخم مرغ، دانه‌های کامل غلات و ماهی در کاهش درد و تورم مفصل‌ها مؤثراند.
• مصرف بیشتر مواد سرشار از ویتامین D:
مانند دانه‌های غنی شده غلات و فراورده‌های لبنی، به پیشگیری از شروع بیماری‌های فرسایشی‌ای چون پوکی استخوان کمک می‌کند.
• بالا بودن میزان سدیم، افزایش ورم و التهاب مفصل را در پی دارد.
• بر اساس پژوهش‌های انجام شده، اسیدهای چرب امگا ـ ۳ موجود در موادی چون گردو و ماهی چرب باعث کاهش التهاب و تسریع فرایند التیام می‌شوند.
جراحی
جراحی با کمترین میزان تهاجم و روش‌های دیگر درمان ورم زانو و دلایل زیربنایی اصلی این عارضه عبارت‌اند از:
• پونکسیون مفصلی (وارد کردن سوزن در مفصل): خارج کردن مایع از مفصل زانو به کاهش فشار ناشی از تجمع مایع در مفصل کمک می‌کند. پزشک پس از خارج کردن مایع، برای درمان التهاب کورتیکواستروئید را درون مفصل تزریق می‌کند.
• آرتروسکوپی:
جراح در این روش برش کوچکی را روی پوست مفصل زانو ایجاد می‌کند، سپس لوله کوچک و مجهز به منبع نوری (آرتروسکوپ یا درون‌بین) را وارد بدن می‌کند تا تصاویری واقعی و لحظه به لحظه از درون زانو را بر صفحه نمایشگر ببیند. جراح احتمالاً از ابزار دقیق و ظریفی که گاهی با اتصال به آرتروسکوپ وارد بدن می‌شوند، برای برداشتن بافت رها شده یا ترمیم آسیب زانو نیز استفاده می‌کند.
• تعویض مفصل:
اگر زانو توان تحمل وزن بدن را نداشته باشد، پزشک احتمالاً بیمار را جهت انجام عمل تعویض مفصل به جراح ارتوپد معرفی خواهد کرد.
عوارض
ورم زانو در صورت درمان نشدن، توانایی حرکتی را به شدت محدود می‌کند. مصرف مسکن‌ها و بهره‌گیری از روش خارج کردن مایع از مفصل زانو کاهش درد و علائم مربوط به ورم زانو را به ارمغان می‌آورد. البته شیوه درمان با توجه به بیماری‌ها و عارضه‌های ایجاد کننده‌ی ورم زانو برای هر بیمار متفاوت از دیگری است، البته با در نظر گرفتن شدت ورم و سابقه پزشکی گزینه‌های درمانی پیشنهاد میشود.
عوامل خطر
• سن: ورم زانو معمولاً بیشتر در افراد مسن‌تر از ۵۵ سال بروز می‌یابد.
• شرکت در فعالیت‌های ورزشی: شرکت کنندگان در ورزش‌های همراه با تغییر جهت ناگهانی، مانند بسکتبال، بیشتر در معرض ضربه‌ها و صدمه‌هایی هستند که باعث ورم زانو می‌شوند.
• چاقی: اضافه وزن علاوه بر این که فشار مضاعفی را بر مفصل زانو وارد می‌کند به آسیب فرسایشی دامن زننده به ورم زانو نیز می‌انجامد. در این شرایط، احتمال ابتلا به استئوآرتریت، یکی از علل متداول ورم زانو، افزایش می‌یابد.
پیشگیری
از آنجایی که ورم زانو پیامد بیماری زیربنایی و نهفته یا بر اثر ضربه دیدن زانو است، بنابراین امکان پیشگیری از ورم زانو وجود دارد. مدیریت ورم زانو معمولاً نیازمند همکاری بیمار با پزشکان و همچنین مساعدت و توجه اعضاء خانواده و وابستگان است. با توجه به این نکات، راهکارهای زیر برای پیشگیری از ورم زانو پیشنهاد می‌شوند:
• مراجعه منظم به پزشک برای همگان، به ویژه برای افراد مبتلا به عارضه‌هایی چون نقرس، آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت مفید است.
• مصرف داروهای تجویزی طبق دستور پزشک
• بستن زانوبند در صورت ضربه دیدن زانو
• فیزیوتراپی یا انجام ورزش های خاص برای تقویت عضله‌های سفت شده
به خاطر داشته باشید که هنگام ورزش کردن نباید فشار زیادی به زانو وارد کنید؛شنا و ایروبیک آبی از ورزش‌های مناسب به شمار می‌روند. بهتر است افراد مبتلا به ورم زانو در کنار ورزش کردن از نظرات کارشناسی متخصصین تغذیه و تناسب اندام نیز بهره بگیرند.
ورم زانو ممکن است بدون درد یا با درد همراه باشد. ورم زانو در هر ناحیه از زانو بطور مثال پشت زانو یا جلوی آن بروز کند. از آنجا که علت و دلایل ورم زانو عارضه دیگری می باشد بنابراین بهتر است در صورت مشاهده آن به ویژه در کودکان و در بارداری به پزشک مراجعه کنید. ورم زانو معمولا با درمان های بدون جراحی رفع می شود و فقط تعادا کمی از بیماران نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند.
پزشکان : ورم زانو از علائم و علت تا درمان آن