رییس مرکز تحقیقات اختلالات خواب دانشگاه علوم پزشکی تهران تاکید کرد که خواب یکی از نیازهای ضروری و حیاتی انسان محسوب می‌شود. همانطور که به آب و غذا نیاز داریم، خواب مناسب هم یک ضرورت برای داشتن یک بیداری مطلوب است.
دکتر خسرو صادق نیت، گفت: حتی محرومیت از خواب در حیوانات نیز می‌تواند حیات آنها را به خطر اندازد. بنابراین هرعاملی که بتواند خواب خوب و با کیفیت را به خطر اندازد، جزء اختلالات خواب محسوب می‌شود. اختلالات خواب می‌تواند کیفیت یا کمیت خواب را به خطر بیاندازد. در حال حاضر بیش از ۸۰ نوع بیماری و اختلالات در خواب شناسایی شده است.
وی افزود: اختلالات پاراسومنیا، اختلالات خوابی هستند که ممکن است معلول علائم دیگر باشد. نارکولپسی و کاتالپسی (حالت افتادن و رویاهای قبل و بعد از خواب و فلج خواب) و تشخیص اینکه بیمار به نارکولپسی مبتلا است باید تست پلی سومنوگرافی (PSG) انجام داد که دو مرحله دارد. در مرحله اول (تست شبانه) بررسی می‌شود که کیفیت خواب بیمار چه اختلالاتی دارد و چقدر با خواب نرمال فاصله دارد؟ ۵۰ درصد خواب باید خواب مرحله ۲، ۲۰ تا ۲۵ درصد خواب عمیق و ۲۰ تا ۲۵ درصد خواب باید در مرحله «رم» باشد.
مرحله دوم (تست سنجش میزان خواب آلودگی در طول روز (MSLT) می‌باشد تا موضوع بررسی شود. اگر نارکولپسی باشد به غیر از درمان دارویی، مراقبت های جدی نیز وجود دارد. مثلا فرد نباید رانندگی کند و مشاغل حساس را بر عهده گیرد. در این بیماری، جنبه‌های ژنتیکی اهمیت دارد، بنابراین خانواده فرد نیز باید مورد بررسی قرار گیرند. این افراد باید از رژیم غذایی که خواب را مختل می‌کند، خودداری کنند.
وی ادامه داد: خواب سبک بدین معنا است که فرد با تحریکات خیلی کوچک ممکن است بیدار شود. اگر این اتفاق کیفیت خواب فرد را متاثر کند باید بررسی شود. افراد یا در شروع خواب مشکل دارند، یا اینکه در حین خواب مکرر بیدار می‌شوند یا اینکه صبح قبل از اینکه خواب آنها کامل شود، بیدار می‌شوند. نوع بعدی بی‌خوابی مربوط به کسانی است که به اندازه کافی می‌خوابند ولی صبح که بیدار می‌شوند احساس سرحالی نمی‌کنند. برای این موضوع پنج علت اساسی وجود دارد؛ مصرف داروها قبل از خواب، وجود بیماری‌هایی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی، عوامل فیزیولوژیک (مانند کسانی که به مناطق دور می‌روند و شب کارها)، عوامل محیطی (مانند سرما و گرمای نامناسب و نور نامناسب) و عدم رعایت بهداشت خواب که مهم‌ترین عامل است. باید علت بی‌خوابی مشخص شود. در خیلی از موارد داروهای خواب‌آور باعث پنهان ماندن علت اصلی و همچنین وابستگی به مصرف داروها را موجب می‌شود.
دکتر سعید قزوینیان، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب نیز در این باره گفت: یکی از مهم‌ترین علائم اختلال خواب، احساس خواب آلودگی طی روز است. کسانی که احساس خواب آلودگی غیرمعمول طی روز دارند بدین معنی است که مشکلی در خواب شب آنها وجود دارد. البته احساس خواب آلودگی بین ساعت ۱ تا ۳ بعدازظهر طبیعی است. اگر فرد چند روز پشت سر هم کمتر از ۷.۵ ساعت بخوابد، این امر می‌تواند باعث احساس خواب آلودگی در طی روز شود. همچنین بیماری‌ها نیز می‌توانند باعث این مشکل شوند. مهم‌ترین علامت بیماری نارکولپسی خواب آلودگی شدید در طی روز و خواب رفتن طی زمانی کوتاه و احساس سرحالی بعد از بیدار شدن است. یکی دیگر از اختلالات خیلی شایع که باعث افت کیفیت خواب بویژه در مردان می‌شود، اختلالات تنفسی است که مهم‌ترین علامت آن خروپف است.
وی که در یک برنامه رادیویی صحبت می‌کرد، ادامه داد: کسانی که در طی خواب شبانه خروپف می‌کنند و در طی روز احساس خواب آلودگی می‌کنند به این مشکل دچار هستند که بسیار پرعارضه اما قابل درمان است. خوشبختانه امروزه رشته خواب یک رشته رو به پیشرفت است و اکنون افراد مبتلا به این اختلالات در کلینیک‌های خواب بررسی می‌شوند. خواب دیدن پنج مرحله پیچیده دارد که از بیداری شروع می‌شود و به مراحل ۱ و ۲ و ۳ خواب و مرحله «رم» که در آن حرکات سریع چشم وجود دارد، ختم می‌شود.
به گفته وی، مرحله یک تا چهار می‌تواند بین ۷۰ تا ۱۰۰ دقیقه طول بکشد. امواج نوار مغزی در همه این مراحل متفاوت است و به دو قسمت امواج همزمان و امواج غیرهمزمان تقسیم می‌شود. در بی‌خوابی اولیه فرد طبیعتا بی‌خواب است و با چهار ساعت خوابیدن نیازش به خواب برطرف می‌شود و هیچ علتی نیز برای آن پیدا نشده است. بی‌خوابی ثانویه به علت مسائل روحی – روانی، اضطراب، افسردگی، بیماری‌های داخلی، بیماری تیروئید و مصرف داروها مانند کورتون است.
این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب در ادامه بیان کرد: همه ما بعد از اینکه به مکان دیگر می‌رویم که از محل زندگی ما دور است و ساعت آن به وقت محلی متفاوت می‌باشد دچار اختلالا خواب می‌شویم. در این مورد دارویی به نام ملاتونین که در حقیقت همان ماده‌ای است که از غده پینه‌آل ترشح می‌شود و خواب را تنظیم می‌کند، می‌تواند کمک کننده باشد. رویا ندیدن به معنای این نیست که فرد وارد مرحله خواب عمیق (رم) نمی‌شود. به یاد آوردن رویا احتمالا به این معنی است که فرد در مرحله رم از خواب بیدار شده است و می‌تواند آن را به یاد آورد.
قزوینیان در پایان اظهارکرد: نوزادان روزانه حدود ۱۶ تا ۲۰ ساعت می‌خوابند و با بالا رفتن سن زمان خواب‌شان کمتر می‌شود. این زمان در سن بالا به حدود ۶ تا ۶.۵ ساعت می‌رسد. البته این مقدار به شرایط روحی، ژنتیکی و محیطی افراد ربط دارد و کم و زیاد می‌شود. چرت‌های بعدازظهر به مدت ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت بسیار توصیه می‌شود. در کسانی که اختلالات خواب دارند، ریسک فشار خون، سکته‌های قلبی و مغزی بالاست. پرخوابی هم می‌تواند تلنگری برای سردردهای میگرنی باشد. بنابراین مهم است که زمان خواب تنظیم شده باشد. در رابطه با بهداشت خواب، اگر فرد در طی روز فعالیت فیزیکی داشته باشد و خواب بعدازظهر نداشته باشد، به طرف شب که می‌رود فعالیت خود را کم کند و ورزش‌های سنگین را افراد در عصر و شب انجام ندهند.
وی در این برنامه رادیویی افزود: مطالعه عمیق قبل از خواب، دیدن فیلم‌های ترسناک و کارکردن با کامپیوتر می‌تواند خواب را مختل کند. همچنین توصیه می‌شود فرد تنها برای خواب به اتاق خواب برود و کارهای دیگر را در اتاق دیگری انجام دهد و وقتی که به رختخواب می‌رود فقط به فکر خوابیدن باشد.